دسته بندى عناوين ابواب «الكافى»

در اين جا شايسته است به يك بحث مهم ديگر نيز بپردازيم و آن ، دسته بندى عناوين ابواب الكافى است. اگر نگاهى فراگير به عناوين ابواب اين كتاب بيفكنيم ، خواهيم ديد كه اين عناوين ، از سه دسته بيرون نيستند:

1 . عناوين خنثا

عنوان هايى كه تنها به موضوع احاديث آن باب اشاره مى كنند و هيچ گونه بار ارزشىِ مثبت يا منفى اى درباره آن موضوع ، به همراه ندارند. براى نمونه ، از «باب بذل العلم»، «باب استعمال العلم»، «باب التقليد»، «باب الاستطاعة» و بسيارى از اين گونه عناوين ـ كه شمار آنها در الكافى فراوان است ـ ، مى توان نام برد. از عنوان اين باب ها به خودى خود نمى توان دانست كه آيا اين موضوعات ، موضوعاتى مثبت اند و بايد بدانها تشويق كرد يا آن كه منفى اند و بايد از آنها پرهيز داد. تنها اين اندازه از اين عناوين بر مى آيد كه موضوعى مانند «تقليد» در معارف اسلامى هست و درباره آن در احاديث ، سخن گفته اند. شايد بتوان از يك نظر ، اين گونه عناوين را «عناوين خنثا» ناميد.

2 . عناوين تا حدّى گويا

عنوان هايى كه گرچه از نظر ساختار ظاهرى ، به عنوان هاى دسته اوّل نزديك اند ، ولى مى توان از آنها سطحى از اظهارنظر درباره آن موضوع را برداشت كرد. براى نمونه ، «باب الفرق بين الرسول و النبىّ و المحدَّث» ، ^۱ اين گونه است. از اين عنوان مى توان دريافت كه اجمالاً ميان رسول و نبى و محدَّث ، فرقى هست ؛ ولى اين كه اين تفاوت چيست و چگونه تفسير مى شود ، ديگر از عنوان به دست نمى آيد. يا باب «حجج اللّه على خلقه» ^۲ كه از آن مى توان دريافت كه خداوند بر آفريدگانْ حجّت هايى دارد ، گرچه جزئيات اين حجّت بودن ، در آن به چشم نمى خورَد. «باب التفويض إلى رسول اللّه صلى الله عليه و آله و إلى الأئمّة عليهم السلام فى أمر الدين» ^۳ نيز همين گونه است. از اين عنوان مى توان فهميد كه در انديشه شيعى ، گونه اى از تفويض وجود دارد ؛ امّا اين كه معناى آن چيست و تفسير درست آن كدام است و تفاوت آن با معانى نادرست از تفويض چگونه تحليل مى شود ، در احاديث باب بدان مى پردازند. شمار اين گونه عناوين نيز در الكافى فراوان است. اين گونه عناوين ، حدّ ميانه دسته اوّل و دسته بعد هستند.