چهارم هجرى ستوده اند. ۱
مى گويند كه كتب اربعه مذهب شيعه، حاصل جمع و تدوين روايات موجود در اصول چهارصدگانه است. به همين دليل، اين چهار كتاب (الكافى، كتاب من لا يحضره الفقيه، تهذيب الأحكام و الاستبصار)، پس از قرآن كريم، مظهر تجلّى سنّت در فقه شيعه اند. بدين شرح كه نخستين فرد و يا مشهورترين شخصى كه به جهاد علمى ياد شده قيام نمود، مرحوم كلينى است. وى هر چه قدر توانست با دستيابى به اصول چهارصدگانه و اصول ديگر، اخبار و احاديث شيعه را در اصول و فروع، جمع آورى نمود و براساس شناخت و تخصّص عميقى كه از مكتب اهل بيت عليهم السلام داشت، به تدوين و تهذيب و تنقيح و تبويب محتويات اين اصول پرداخت .
وى در اين راه، زحمت هاى زيادى كشيد، صعوبت هاى فوق العاده اى متحمّل گرديد و مسافرت هاى طاقت فرسايى بر خود هموار نمود تا توانست بر اساس معيارها و ملاك هاى ذكر شده، روايات را مرتّب و مدوّن نمايد و مجعولات و آنچه را كه نامستند بود، حذف و اسقاط كند. بدين جهت، بيست سال به درازا كشيد تا كتاب شريف الكافى فراهم آمد. ۲
هر چند تعداد روايات موجود در كتاب الكافى، شانزده هزار و 199 حديث است، ۳ اما مگر نوشتن و تنظيم و رديف كردن اين روايات، چه اندازه زمان لازم دارد و چه مقدار، مستلزم زحمت و مشقت است، جز آنچه گفتيم: احاديث را بررسى نمودن و با ملاك هاى وارده از سوى ائمه اطهار عليهم السلام سنجيدن، در آنها تأمّل عالمانه نمودن، حشو و
1.. ر. ك: لسان الميزان؛ تاج العروس؛ الكامل فى التاريخ، ج ۸ ، ص ۱۲۸؛ روضات الجنّات (به نقل از شرح مصابيح السنّة)؛ منتهى المقال؛ لؤلؤة البحرين؛ مجالس المؤمنين؛ مشيخة الفقيه، مجلسى اوّل ؛ مرآة العقول، رياض العلماء؛ الكافى، مقدّمه .
2.. الكافى ، مقدّمه ، ص ۲۵ (به نقل از رجال النجاشى)؛ تذكرة العلماء، ص ۱۶۱ و ۲۰۳.
3.. الذريعة ، ج ۱۷، ص ۲۴۵ ، الكافى ، مقدمه ، ص ۲۸ (به نقل از نهاية الدراية) ؛ لؤلؤة البحرين ؛ تذكرة العلماء ، ص ۲۰۳ .
