زوايد را كنار زدن، سفرهاى سخت و طولانى بر خود هموار كردن و رنج بردن و...؟
منظور از كتب اربعه، اخبار و احاديث «اُصول أربعمئة» است كه محمّدين ثلاثه اول (محمد بن يعقوب كلينى رازى ـ م 328 ق ـ محمّد بن على بابويه قمى ـ م 381 ق ـ و محمد بن حسن طوسى ـ م 460 ق ـ ) ، يكى پس از ديگرى، از آن اصول، استخراج و تدوين نموده اند و چهار كتاب مهم ياد شده را گردآورى كرده اند. اگرچه اين مطلب، به شكل مذكور در منابع و مصادر معتبر تاريخى و حديث مشاهده نگرديده ۱ (چنان كه خود مرحوم كلينى در ديباچه كتاب الكافى نيز بدين نكته اشاره اى ننموده است)، ليكن در برخى از سخنان بزرگان، بدين مسئله، اشاره و بلكه تصريح شده است. از مجموع اين نظرها چنين مستفاد مى گردد كه اين، يك واقعيت است، نه يك نقل يا شايعه. از باب نمونه به موارد زير توجه كنيد :
فيض كاشانى چنين مى گويد :
الكافى... أشرفها وأوثقها وأتمّها وأجمعها لاشتماله على الاُصول من بينها وخلّوه من الفضول وشينها... . ۲
علّامه مجلسى نيز مى نويسد :
كتاب الكافى أضبط الاُصول وأجمعها وأحسن مؤلّفات الفرقة الناجية وأعظمها . ۳
از مرحوم وحيد بهبهانى چنين منقول است كه :
ألا ترى أن الكلينى مع بذل جهده فى مدّة عشرين سنة ومسافرته الى البلدان والأقطار وحرصه فى جمع آثار الأئمّة وقرب عهده الى الاُصول الأربعمئه والكتب المعوّل عليها... . ۴
1.. ر.ك: الكافى، مقدمه؛ الذريعة، ج ۱۷، ص ۲۴۵ ـ ۲۴۶.
2.. الوافى، ج ۱، ص ۶.
3.. مرآة العقول، ج ۱، ص ۳.
4.. الكافى، مقدّمه (به نقل از نهاية الدراية)؛ بهجة الآمال، عليارى، ج ۶، ص ۶۹۲ (به نقل از رجال النجاشى، ص ۶۹۳)؛ خلاصة الأقوال (به نقل از منتهى المقال، ج ۶، ص ۳۳۵).
