كتاب ديگرى با عنوان نخستين متفكّران شيعه امامى ، توسّط محقّقى هندى به نام وحيد اختر ، نوشته شده است . او در اين اثر ، به منابع ارزشمندى از داده هاى علمى ، استدلال نموده است . ۱
ملاحظاتى درباره پيش زمينه هاى تاريخى فعّاليت هاى كلينى
بررسى پيش زمينه هاى تاريخى فعّاليت هاى پژوهشى كلينى ، از اهمّيت والايى برخوردار است ؛ زيرا جايگاه او و اثرش را در حديث شناسى در ميان برخى همگنانش از شيعيان (خاصّه) و همچنين غير شيعيان ۲
در طول حيات كلينى ، بغداد ، پايتخت حكومت عبّاسيان، به وسيله تهديدات داخلى و خارجى ، مورد حمله قرار گرفته بود : شورش زنج با برده هاى ساكن جنوب بصره، حادثه ناگهانى و غير مترقّبه قرامطيان (از فرقه هاى اسماعيليه) و ديگر تهديدات برخاسته از ناحيه سرداران نظامى عالى رتبه و طالب قدرت . ۳ ر .ك :
به هر حال ، اين نكته مهم است كه همه اين شورش ها و حركت هاى انقلابى در سال 334 هجرى و تنها چهار سال بعد از مرگ كلينى ، نتيجه داد و منجر به در دست گرفتن قدرت سياسى توسّط شيعيان ۴
1.نخستين متفكّران شيعه دوازده امامى، سيّد وحيد اختر ، دهلى نو : مركز انتشارات آشيش، ۱۹۸۸م.
2.خاصّه ، به معناى برگزيده است و عامّه در معناى جماعت و توده مردم . اينها اصطلاحاتى هستند كه معمولاً متفكّران شيعه دوازده امامى ، همانند شيخ مفيد ، آنها را به كار مى بردند تا بدان وسيله ، به اختلاف و تمايز خود با ديگر مذاهب اسلامى اشاره كنند. در) ، به طور يكسان روشن مى كند. (عامّهخصوص به كاربرى اين اصطلاحات ، ر. ك : الإرشاد شيخ مفيد (چاپ مكتبه بصيرتى قم)؛ كتاب الهداية، ترجمه هووارد، دبى، بنياد اهل البيت.
3.در اين باره ، sehcirnenamsO sed negnafnA ned uZ sib gnrupsrU malsI reD(ص ۲۶۸ ـ ۲۸۳ و ۲۳۴ ـ ۲۵۲ و ۱۹۷ ـ ۲۲۴) .
4.در زبان فارسى ، با عنوان «آل بويه» از آنان ياد مى شود. براى آگاهى بيشتر، ر.ك: آل بويه، على اصغر ر شد كه از طرف خلفاى دوازده امامى آل بويهفقيهى ، چاپ خانه ديبا، ۱۳۶۶ ش ؛ ايران در سلطه آل بويه، هربرت بوش ؛ مجموعه تاريخ ايران ، چاپ كمبريج(۷ ج)، ج ۴، ص ۲۵۰ ـ ۳۰۴؛ دائرة المعارف اسلام، ويرايش جديد، ج۱، ص ۱۳۵۰ ـ ۱۳۵۷ .
