كليني و نخستين گزيده‏‌هاي حديثي شيعه دوازده‌‏امامي - صفحه 326

جهل به اين رويدادِ تأسّف برانگيز، ممكن است برخى را به اشتباه اندازد و بنا بر اين ، در نتيجه آن ، چنين اعتقاد پيدا كنند كه به طور قطع ، گردآورنده الكافى ، احاديث غير قابل نقد و اجماعى را در آن گزارش كرده است. به عنوان يك موضوع مهم ، بايد بگوييم كه كلينى ، در «كتاب العقل و الجهل» ، خود را به گزارش صِرف احاديث ، بدون ارائه هيچ گونه تفسير و توضيحى درباره آنها، محدود كرده است. بنا بر اين ، به نظر مى رسد انتخاب خاصّ او از احاديثى كه بر ارزش عقل تأكيد دارند، چيز ديگرى هم به ما مى گويد.
بنا بر اين ، مشخّصات برگزيده فراوانى هست كه كلينى را از بسيارى متفكّران مسلمان ديگر رشته حديث شناسى ، چه اهل سنّت و چه شيعه ، متمايز مى سازد ؛ ليكن اين تمايز ، زمانى است كه رويكرد كلينى ، تنها عقل گرايى ملاحظه شود. اين حقيقت كه كلينى به عنوان يك كارشناس ماهر در دانش علم الحديث مطرح است (شايد در دوره خودش تنها به عنوان يك دانشمند شيعى مطرح بوده) ، نكته اى است كه با احتياط بسيار در تقسيم بندى دانشمندان مسلمان ، بدان توجّه شده است. دسته بندىِ شخصيت هايى چون كلينى و ابن بابويه شيخ صدوق ، در رده عنوانى «راويان حديث» يا «اهل الحديث» ، كاملاً عادى و متعارف است. در يك تقسيم بندىِ شبيه تقسيم قبلى ، شيخ مفيد ، در يك رتبه برتر و همچنين شيخ الطائفه طوسى، به عنوان شخصيت هاى متبحّر كهن شيعى در دانش كلام به شمار آمده اند و به گونه اى ، سهم پژوهش هاى علمى آنان در رشته هاى ديگر علوم اسلامى ، در اين تقسيم بندى ، ناديده انگاشته شده است.
به طور قطع ، اين نكته نمى تواند مورد انكار قرار گيرد كه آرا و انديشه هاى اين دانشمندان در ساير رشته هاى علوم اسلامى ، در چيزهايى كه توانسته اند به دست آورند نيز داراى اولويت و قابل توجّه است . لذا منحصر نمودن سهم اين دانشمندان در يك رشته و نگرش خاصّ علمى ، نادرست خواهد بود. براى نمونه ، شيخ مفيد ،

صفحه از 348