اجتهادات و بيانات ثقة الإسلام كليني - صفحه 294

نيافته است. ۱
اين گفته كلينى ، گويا بر اساس روايتى از حضرت رضا عليه السلام است كه گفته پدرشان ، حضرت كاظم عليه السلام را درباره ترك سهوى يك سجده نقل مى كنند. روايتى كه برخى شارحان ، احتمال افتادگى و تصحيف را در آن مطرح كرده اند. ۲

سه. سهام ارث

كلينى ، در موضوع ارث ، سهام و شاخه هاى كلّى آن ، بيش از موضوعات ديگر اظهار نظر كرده است. چنان كه در اين زمينه ، بيانات و فتواى مبسوط و مشروحى را از يونس بن عبد الرحمان و فضل بن شاذان و نيز خرده گيرى هاى «فضل» بر «يونس» را بازگو كرده است .
كلينى، علاوه بر آنچه در بحث ارث جدّ گذشت ، حدود پنج صفحه از آغاز كتاب «المواريث» را به سخن خود اختصاص مى دهد. وى ، نخست با عنوان «باب وجوه الفرائض» ، اصناف چهارگانه ارث بران و سهام شش گانه ارث را بر اساس مفاد آيات ، بازگو مى كند . و سپس باب جديدى مى گشايد با عنوان «باب بيان الفرائض فى الكتاب» و تنها به استناد آيات كريمه و بيانى كاملاً اجتهادى و تفسيرى ، به سهام اصناف ياد شده مى پردازد. وى كه خبرگى و فقاهت خود را در اين بحث اجمالى نشان مى دهد و به مواردى كه ميان عامّه و خاصه اختلاف هست ، مانند عول و تعصيب نيز نظر دارد، عمدتاً و پيش از بازگويى روايات ، به استناد آيات و تفسير درست آنها و در پاره اى موارد به استناد اجماع ، جايگاه اصناف و طبقات ارث بر را مشخص مى كند. و در پايان مى نويسد:

1.مرآة العقول، ج۱۵، ص ۲۳۰. ضمناً از عبارت مجلسى به خوبى پيداست كه اينها را كلام كلينى مى داند، امّا كسانى كه كتاب را تحقيق و چاپ كرده اند ، به اشتباه گمان كرده اند كه جمله امام عليه السلام است و مانند بقيه موارد ، در برابر كلمه «قوله» ، تعبير «عليه السلام» به كار برده اند!

2.ر . ك : الوافى، ج۸ ، ص ۹۳۱ ـ ۹۳۲ .

صفحه از 308