اين مى تواند افزوده كلينى باشد، بويژه در اين باب كه به خاطر تعارض ميان دو دسته روايات، پيش تر به نقل اجتهاد و افزوده ديگرى از وى پرداختيم .
8 . پايان بخش اين بخش، تفسير و شرحى نسبتاً مبسوط است كه كلينى ، در چگونگى تقسيم سوگندهاى پنجاه گانه و بيست و پنج گانه «قسامه» بر موارد و مراتب ديگرى از جنايت كه در حدّ قتل نيست ، آورده است. و اين ، بعد از آن است كه روايتى را كه حاوى قاعده كلى در اين باره است ، نقل كرده است. ^۱

جمع بندى

ثقة الاسلام كلينى ، به عنوان فقيهى بزرگ و سرشناس، با گزينش، تدوين و نگارش الكافى، علاوه بر نشان دادن مقام علمى و فقاهت خود به شكل هاى چندى ، افزوده هاى قابل توجهى را در الكافى آورده است. اين افزوده ها ، هم در حوزه مباحث كلامى و تاريخى است و هم در حوزه فقه ، اجتهاد و فقه الحديث. مستند اصلى اجتهادات و افزوده هاى وى ، بويژه در حوزه احكام، علاوه بر اشراف به مبانى و قواعد، نصوص قرآنى و روايى ديگر است كه وى با آگاهى لازم بر آنها، در فهم درست و به جاى روايات ، در موارد بسيارى به كمك خواننده آمده است؛ هر چند پيداست وى ، كار اصلى خود را گزينش و تدوين عالمانه و فقيهانه مجموعه روايى متقنى مى دانسته كه بتواند مرجع ديگران و بلكه حجّت براى دانش و عمل آنان باشد. درود خدا ، پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندان پاكش ، بر اين فقيه محدّث و عالم بزرگ و وارسته شيعى !