بوده است. بديهى است كه براى يك جوان در چنين سنّى ، آن هم جوان سختكوش و تيزهوشى همچون صدوق ، امكان بهره گيرى علمى و اخذ حديث از كلينى، وجود داشته است. شاهد ، اين كه : صدوق در همان اوان جوانى ، بخش زيادى از آموخته هاى روايى خود را از پدر بزرگوار خويش فرا گرفته است. اين ، در حالى است كه فرصت شيخ صدوق براى اخذ حديث از پدرش و نيز از كلينى ، يكى بوده است؛ زيرا ابن بابويه اوّل (پدر شيخ صدوق) و كلينى ، هر دو ، در يك سال (سال تناثر نجوم) وفات يافته اند. ^۱

6. مقايسه محلّ زندگى و سفرهاى كلينى و شيخ صدوق (با هدف تعيين هم جوارى يا عدم هم جوارى آنان)

مسلّم است كه كلينى مدّتى در رى ساكن بوده و در آن زمان ، مرجع شيعيان آن سامان به شمار مى رفته است. همچنين روشن است كه او به بغداد مهاجرت كرده، به تدريس و تحديث پرداخته و در همان ديار ، وفات يافته است. ملقّب شدن او به رازى و بغدادى نيز به جهت زندگى كردنش در اين دو منطقه است. از مطلب موجود در تاريخ ابن عساكر در ذيل نام «محمّد بن يعقوب» بر مى آيد كه كلينى ، سفرى علمى به دمشق و بعلبك هم داشته است . ^۲
از عبارت شيخ طوسى در الاستبصار بر مى آيد كه كلينى ، حدّ اقل ، دو سال پيش از وفاتش ، در بغداد مشغول به نقل حديث بوده است. ^۳ برخى هم احتمال داده اند كه وى حدّ اقل ، ده سال آخر عمر خود را در بغداد بوده است. ^۴ بدين ترتيب ، كاملاً روشن نيست كه مرحوم كلينى ، چند سال از سال هاى پايانى حيات خود را در بغداد بوده است.