رابطه علمي شيخ صدوق و مرحوم كليني - صفحه 242

اكنون ، شواهد نادرستىِ چهار احتمال نخست و شواهد درستىِ احتمال پنجم به ترتيب ، ارائه مى شود .
شواهد نادرستى احتمال اوّل و دوم ، عبارت اند از :
يك. كلمه «ابن بابويه» بدون ذكر قرينه، ظهور در خود شيخ صدوق (محمّد بن على بن بابويه) دارد و به پدر ايشان منصرف نيست. ۱
دو. پدر صدوق در هيچ اجازه اى ، به عنوان راوى الكافى ، ذكر نشده است.
سه . نقل افراد يك طبقه از هم (مثل نقل كلينى از پدر صدوق) ، بعيد است.
چهار . در هيچ سند ديگرى از الكافى ، كلينى از پدر صدوق ، روايت نكرده است.
شواهد نادرستى احتمال سوم و چهارم ، عبارت اند از :
يك . مخالفت لفظ مورد نظر اين اقوال با مُجمَعٌ عليه تمام نسخ.
دو . دورى تركيب پيشنهادى از اسلوب كلام ائمّه عليهم السلام ، بلكه كلام عرب.
شواهد درستى احتمال پنجم ، عبارت اند از :
يك . لفظ «ابن بابويه» در تمام نسخ ، به همين شكل آمده است.
دو . شيخ صدوق مطابق اجازات علما ، از راويان الكافى به شمار مى آيد.
سه . ميان نسخه هاى الكافى در موارد بسيار اندكى ، اختلافاتى وجود داشته ۲ و نسخه برداران متأخّر ، با ذكر نام نعمانى و صفوانى (دو تن از شاگردان مرحوم كلينى و از مهم ترين راويان كتاب الكافى) در متن الكافى ، به اين موارد ، اشاره كرده اند. ۳ ذكر نام «ابن بابويه» هم ممكن است از همين قبيل باشد.

1.همان، ص ۳۲.

2.الكلينى و الكافى ، ص ۳۹۷.

3.در نسخه چاپ شده الكافى ، شش بار عبارت «و فى نسخة الصفوانى ...» آمده است. جالب ، آن كه تمام اين موارد ، در يك بازه پنجاه صفحه اى از جلد نخست الكافى گرد آمده اند و در ديگر قسمت هاى كتاب ، از اين تعبير ، سراغى نمى توان گرفت (ر . ك : الكافى ، ج ۱، ص ۲۸۳ و ۲۸۶ و ۲۹۸ و ۳۰۴ و ۳۱۱ و ۳۲۵) .

صفحه از 260