از ميان اين دو طريق، تنها به موردى اشاره كند كه از لحاظ نوع نقل، در درجه بالاترى بوده است.
شاهد تحقّق سماع الكافى توسط اساتيد كلينى از كلينى، تعبيرى است كه دقّاق (استاد صدوق) در نقل شرحى كه كلينى در الكافى بر حديث «اعرفوا اللّه باللّه » نگاشته، به كار برده است. شيخ صدوق اين نقل را در كتاب التوحيد آورده است. در نقل على بن احمد دقّاق از كلينى، تعبير «سمعت محمّد بن يعقوب، يقول» آمده كه ظهور در تحقّق سماع دارد. در اين جا عين عبارت مزبور را همراه با تطبيق آن با الكافى مى آوريم:
حدّثنا على بن أحمد بن محمّد بن عمران الدقّاق رحمه الله ، قال: سمعت محمّد بن يعقوب يقول: معنى قوله «اعرفوا اللّه باللّه » يعنى: أنّ اللّه عز و جلخلق الأشخاص و الألوان ۱
و الجواهر . ۲ فالأعيان الأبدان، و الجواهر الأرواح، و هو عز و جل لا يشبه جسما و لا روحا، و ليس لأحد فى خلق الروح الحسّاس الدرّاك أثر ۳ و لا سبب . هو المتفرّد بخلق الأرواح و الأجسام . فمن ۴ نفى عنه الشبهين: شبه الأبدان و شبه الأرواح ، فقد عرّف اللّه باللّه ، و من ۵ شبهه بالروح أو البدن أو النور، فلم يعرف اللّه باللّه . ۶
15. بررسى ميزان استفاده شيخ صدوق از روايات كلينى
نكته ديگرى كه در تبيين رابطه علمىِ كلينى و شيخ صدوق سودمند است، اين است كه ميزان رواياتى كه شيخ صدوق از مرحوم كلينى نقل كرده، بسيار اندك است. شيخ صدوق، در آثارى كه از او به جاى مانده، تنها 68 بار ۷ از كلينى روايت كرده است. اين،
1.در الكافى: الأنوار.
2.در الكافى: و الأعيان.
3.در الكافى: أمر.
4.در الكافى: فإذا.
5.در الكافى: إذا.
6.التوحيد ، ص ۲۸۸. نيز ، ر . ك : الكافى ، ج۱، ص۸۵.
7.اين تعداد ، با احتساب سيزده بار تكرار برخى روايات در دو يا سه اثر است .
