16. فوايد مقايسه روايات مشترك كلينى و صدوق

گفته شد كه شمار روايات مشترك مرحوم كلينى و شيخ صدوق از منابع اصلى، بسيار فراتر از 55 روايتى است كه در آثار شيخ صدوق با واسطه كلينى، نقل شده اند. جستجوى اين روايات، تطبيق اسناد و متون آنها و نهايتاً كنار هم نهادن نتايج اين تطبيقات، مى تواند در رفع بسيارى از ابهامات، مؤثّر باشد، بخصوص آن كه در آثار شيخ صدوق، دو ويژگى جالب وجود دارد كه تأثير مثبتى بر روند تحقيقات مى گذارد:
ويژگى اوّل ، آن كه: بسيار مى شود كه شيخ صدوق در ثبت اسناد روايات، علاوه بر ذكر نام راوى ، به ثبت كنيه و القاب او و حتّى ذكر نكاتى فراتر از كنيه و لقب وى مى پردازد، كه اين توضيحات تكميلى، بسيار سودمندند .
كسانى كه سند آثار صدوق را با اسناد كتب ديگر همچون الكافى مقابله كرده باشند، به خوبى بر اين مطلب، واقف اند . بعضاً ديده مى شود كه شيخ صدوق از تكرار چندين و چند باره اين توضيحات، خسته نمى شود و با اين كار، راه را بر اشتباهات ناشى از تصحيف مى بندد.
در مقابل، شواهدى وجود دارد كه مرحوم كلينى از ذكر توضيحات تفصيلى در اسناد، كم و بيش اجتناب مى كرده است ، بخصوص آن جا كه در چند سند پياپى ، بخشى تكرارى بوده است . ^۱
به جاست از ره گذر اين گونه مطالعات تطبيقى، مجملات مرحوم كلينى، در پرتو توضيحات شيخ صدوق، از حوزه اجمال و ابهام، خارج و به ساحت تفصيل و وضوح، داخل گردند. نمونه اين كار، در مورد «على بن محمّد» در اسناد الكافى انجام شده كه در مقاله اى مستقل، تقديم مى گردد.