مقدّمه
ثقة الإسلام محمّد بن يعقوب كلينى (م 329ق/940م) به حتم، نامورترين محدّث اماميه و صاحب مهم ترين كتاب روايى شيعه اثنى عشرى است. وى در كُلين (38 كيلومترى شهر رى) در خانه اى سرشار از عشق به اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله و گرايش به علم و دفتر و كتاب، ديده به جهان گشود. برادر مادرش، على بن محمّد بن ابراهيم ابان، از نوادر روزگار و حديث دانى زبردست بود كه نزد شيعيان و عالمان، به لقب «علّان» شهرت داشت و در سفر حج، جام شهادت را نوشيد. ۱ كلينى رحمه الله در محضر اين محدّث شهيد و پدر بزرگوارش، نخستين بارقه هاى علم و اخلاق را از خود بروز داد و در اوّلين فرصت، بار سفر به سوى شهر رى بست. در رى، ۲ به محضر بزرگانى همچون ابوالحسن محمّد بن اسدى كوفى شتافت.
پس از چندى، براى تكميل تحصيلات و رشد بيشتر، بر آن شد كه رى را به قصد قم ترك گويد و در آن جا، نخستين پايه هاى اثر جاودانه خود را پى ريزد. على بن ابراهيم، محمّد بن يحيى العطّار، احمد بن محمّد بن عيسى اشعرى و احمد بن ادريس قمى، على بن ابراهيم قمى، عبد اللّه بن جعفر حميرى (از اصحاب امام حسن عسكرى عليه السلام )، محمّد بن عبد اللّه حميرى، احمد بن محمّد بن عاصم كوفى، احمد بن مهران، اسحاق بن يعقوب، حسن بن خفيف، حسن بن فضل بن زيد يمانى، حسين بن محمّد بن عمران و ده ها تن ديگر از عالمان و بزرگان حديث و كلام، استادان كلينى در اين بلد شيعى بودند. ۳ مقصد بعدى كلينى، شهر كوفه بود؛ شهرى كه در آن، ابن عقده مى زيست و شاگردان برجسته او كه هر يك آيتى بزرگ در جمع و نگهدارى حديث
1.ر.ك : شهيدان راه فضيلت، ص ۳۱ و ۳۲ .
2.به گفته حموى، رى در آن زمان، بسيار باشكوه و بزرگ تر از اصفهان بوده است (ر.ك : معجم البلدان، ج۳، ص۳۳) .
3.ر.ك: مفاخر اسلام، ج۳، ص۲۶ .
