بودند. سرانجام نيز پا به ديار بغداد گذاشت تا دوره تحصيل و كمالجويى خود را كامل كند. در بغداد، چنان اهميت و ارجى يافت كه لقب پر افتخار «ثقة الإسلام» را برازنده او دانستند. ^۱
مرحوم كلينى، پس از هفتاد سال زندگى و بيست سال تأليف، سرانجام در ماه شعبان سال 329ق، جهان را بدرود گفت ^۲ و حتّى پيروان مذاهب اسلامى را سوگوار ارتحال خود كرد. ابوقيراط محمّد بن جعفر حسنى، (از بزرگان بغداد)، بر پيكر پاكش نماز خواند و در باب كوفه بغداد آرميد.
عصر كلينى، عصر حديث و تدوين جوامع روايى بزرگ بود. همه صحاح اهل سنّت (بجز صحيح البخارى) در دوران حيات كلينى، تحرير و تدوين شده است.

تأليف اصول و فروع «الكافى»

كلينى، از نخستين كسانى بود كه روايات شيعه را از اصول، استخراج و تقطيع كردند و به ترتيب ابواب فقه و اعتقادات، مرتّب ساختند. الكافى، به سه بخش اصول، فروع و روضه (متفرّقات) منقسم مى شود و مشتمل بر 16199 حديث است و معتبرترين و معروف ترين كتاب حديثى اى است كه عالم تشيّع شناخته است. ^۳
گويا كلينى، علاوه بر الكافى، آثار ديگرى را نيز به رشته تحرير درآورده كه به دست ما نرسيده است؛ از جمله: تفسير الرؤيا، الرد على القرامطه، الرسائل (رسائل الأئمّة) ، الرجال، ماقيل فى الأئمّة من الشعر ؛ امّا بى هيچ شك و گمانى، مهم ترين يادگار او الكافى است كه طى بيست سال جستجوى كتاب خانه اى و ميدانى، پايه هاى آن را بنا نهاد. اصول، فروع و روضه الكافى، جمعا مشتمل بر 16199 حديث از معصومان عليهم السلام است. براى فهم عظمت الكافى و ارج مؤلّفش، كافى است كه بدانيم همه احاديث غير تكرارى