8. كشف الكافى، از شاه محمّد اصطحباناتى .
افزون بر شروح، حواشى و تعليقات فراوانى نيز بر الكافى نوشته اند . ^۱
نگاهى به تنوّع و فراوانى شروح الكافى، نشان مى دهد كه اين اثر، در كانون توجّه همه طبقات علما، اعم از محدّث و فقيه و اصولى و اخبارى و فيلسوف و عارف و حكيم بوده است و اين تنوّع شارحان، دلالتى قوى بر جامعيت الكافى دارد. به سخن ديگر، اگر قرآن مجيد، كلام الهى است و نهج البلاغه، بخشى از گفتارها و نوشتارهاى على عليه السلام است و صحيفه سجاديه، دفتر نيايش امام چهارم عليه السلام است، الكافى نيز كتاب همه امامان و معصومان عليهم السلام ، بويژه امام پنجم و ششم عليهماالسلاماست. به گفته هانرى كربن، اسلام پژوه فرانسوى:
نظريه معرفت شناسى امامان پنجم، ششم و هفتم عليهم السلام از طريق مجموعه الكافى ، به جهان شيعى منتقل شده است. ^۲

كلينى و اماميه

زندگى در عصر غيبت صغرا، حضور طولانى در شهرهاى مهم اسلامى در آن روزگار (يعنى: رى، قم، كوفه و بغداد)، و تعلق به خاندانى شريف و اهل علم، به اضافه شايستگى هاى فردى و تلاش خستگى ناپذيرش در جمع آورى احاديث، كلينى را براى تدوين مهم ترين كتاب حديث شيعه، توفيق و صلاحيت بخشيد. درباره زيست و انديشه هاى علمى اين محدّث عظيم القدر ـ كه به گفته نجاشى: «بزرگ اصحاب اماميه به روزگار خود بوده است» ، ^۳ آگاهى هاى تاريخى ما چندان گسترده و دقيق نيست؛ امّا از برخى قراين اطمينان آور و گاه نزديك به قطع مى توان درباره پاره اى از آراى كلامى و فقه الحديثى وى راى زد و تأليف ساخت. يكى از فصل هاى مهم در