دارند و كمتر به اصول اجتهادى خود پاى بندند. اهل الحديث و اخبارى ها، عمليات عقلى را در اصول و فروع، موجب انحراف از صراط مستقيم مى دانند و مخالف هرگونه عقل ورزى در اين عرصه اند. ^۱
در ميان اين گروه، يعنى نص گرايان و محدّثان، كسانى نيز هستند كه بهره گيرى از عقل را در برخى مواقع، صحيح و بلكه ضرورى مى دانند، مثل، علّامه مجلسى رحمه الله كه تمسّك به عقل را در اثبات امامت مفيد مى داند؛ امّا پس از اثبات امامت، وظيفه مهم ديگرى براى عقل نمى بيند.
مؤمن بايد از عقل ناقص خود ـ كه سبب كج فهمى و انحرافات است ـ ، پرهيز نمايد؛ زيرا تعصّبات و جاه طلبى ها و...، بر ادراكات عقلى انسان اثر مى گذارند و از صحّت آن مى كاهند. ^۲
بر خلاف ظاهرگرايان اهل سنّت، اخباريان شيعه، تمسّك به بديهيات عقلى را منافى نص گرايى نمى بينند. از برخى آثار ايشان چنين برمى آيد كه بديهيات عقلى را جدا از احكام فطرى نمى دانند و در صورت عدم تعارض آنها با شرع، مشكلى با مقبوليت آنها ندارند. البته در صورت تعارض دليل شرعى با حكم عقلى، آنچه مقدّم است، دليل شرعى است، نه حكم عقلى. ^۳
به حتم، آن گروه از محدّثان كه عقل را به كلى در عرصه شريعت معزول مى دانند، در جناح افراطى اخبارى ها قرار دارند و به هيچ روى، كلينى ـ رئيس المحدّثين شيعى ـ را نمى توان از اين گروه قلمداد كرد. قرائن و شواهد بسيارى اين نظريه را تأييد مى كنند. از آن جا كه از مرحوم كلينى رحمه الله اثر مستقلى در مباحث فقهى يا كلامى يا درايى، به دست ما نرسيده است، فقط مى توانيم با نگاه به قراين حاليه و اندكى شواهد لفظى،