سوگند در قرآن

سوگند، دو بخش دارد: ۱. خود سوگند (آنچه بِدان سوگند یاد می شود)، ۲. جواب سوگند (آنچه برای آن سوگند یاد می شود).

برای سوگند های خداوند در قرآن، ثمرات و نتایج مهمّی بر شمرده اند که برخی از آنها با سوگند، و برخی دیگر با جواب سوگند در ارتباط است، از جمله:

ـــ توجّه دادن به ارزش و بزرگی یا درستی موضوع، مانند سوگند به قرآن:    وَ الْقُرْآنِ الْحَکِيمِ[۱]یا سوگند به روز قیامت:  لاَ أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ،[۲]در مقابل کسانی که قرآن را جادو می پنداشتند و یا قیامت را باور نداشتند.

ـــ ردّ افکار خـــرافی و اعتقادی جاهلانه، مانند سوگند به ستاره، آن هنگام که فرو می افتد:    وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى،[۳]در برابر کسانی که ستارگان را خدا و معبود می دانستند.

ـــ توجّه دادن به منافع فراوانِ چیزهایی که به آنها سوگند یاد می شود. مانند سوگند به خورشید، ماه، شب و روز.

ـــ بزرگداشت و اهمّیت دادن به بعضــی عبادات، اعمال خیر و تکالیف، مانند سوگند به اسبان دونده که با همهمه تازان اند:وَ الْعَادِيَاتِ ضَبْحاً،[۴]برای بیان اهمّیت و عظمت جهاد و مجاهدان و تشویق مردم به شرکت در جهاد.

ـــ اشاره به عظمت و اهمّیت مورد سوگند (آنچه برای آن سوگند یاد شده)، مانند: یازده سوگند در سورۀ شمس برای توجّه دادن به اهمّیت تهذیب نفس و رستگاری:    وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا * وَ الْقَمَرِ إِذَا تَلاَهَا * وَ النَّهَارِ إِذَا جَلاَّهَا * وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا * وَ السَّمَاءِ وَ مَا بَنَاهَا * وَ الْأَرْضِ وَ مَا طَحَاهَا * وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا * قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاهَا * وَ قَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا؛[۵]سوگند به خورشید و تابانی آن ... قطعاً آن که نفس خود را پاک کرد، رستگار شد * و قطعاً آن که آن را آلوده ساخت، خسارت دید.

بنا بر این، سوگندهای قرآنی با سوگند های بشری متفاوت اند و برای اثبات راستگویی و آوردن دلیل و مدرک نیستند؛ بلکه با هدف نزول قرآن که هدایت و سعادت بشر است، همسویند و نتایج مهمّی با خود دارند.