آثار احمدی، تاریخ زندگانی پیامبر اسلام و ائمه اطهار(ع)

تاریخ زندگانی پیامبر اسلام و ائمه اطهار(ع)

احمد بن تاج الدین حسن بن سیف الدین استرآبادی از علمای قرن دهم هجری است. برخی از پژوهشگران احتمال داده اند که پدر وی سیدی علوی از فرزند زادگان موسی مبرقع بوده که در هرات می زیسته و سپس به بیرجند رفته و در این شهر به دست اسماعیلیان به قتل رسیده و در روستای شاخن از توابع دُرُخش به خاک سپرده شده است. اما علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی احتمال داده که وی برادر سلطان محمد بن تاج الدین نویسنده تحفة المجالس باشد و این احتمال از این رو تقویت می شود که سلطان محمد از آثار احمدی مکرر نقل قول می کند. استرآبادی طبع شعری هم داشته است.

شرح حال كامل و حتى ناقص وی به دست نيامده است اما آنچه از رشحات قلم و عبارات ديباچه کتاب آثار احمدی بر مى آيد، در روزگار امير على شير نوائى در هرات مى زيسته و در مدرسه و مسجد مجلس مى گفته است.

جز کتاب آثار احمدی، عنوان دیگری منسوب به وی یافت نشده است.

آثار احمدی، تاریخ زندگانی پیامبر اسلام و ائمه اطهار(ع)

نويسنده عنوان كتاب را از نام خود گرفته است. وى در آغاز كتاب مى گويد: از هنگام جوانى هرگاه كه اتّفاق مى افتاد و مطالعه اى در شرح حال سرور پيامبران مى كردم، مطالبى از خوانده ها فراهم مى آمد در اين ميان گروهى از دوستان از من خواستند تا كتابى در اين باب فراهم آورم. از اين رو اين كتاب را كه شامل روايتهاى گوناگون و گفتارهاى مختلف بود گرد آوردم و در اين زمينه از كتاب روضة الاحباب [نوشته جمال الدين عطاء اللّه دشتكى شيرازى به سال ۹۰۳ ق] سود بردم.

آقای نفيسى تأليف اين كتاب را «در حدود سال ۹۰۰» و آقاى احمد منزوى «ميان سالهاى ۹۰۰ تا ۹۶۴» و آقاى محمود مدبّرى تأليف آن را «در دوره صفويه» نوشته اند.

برخى اين كتاب را خلاصه روضة الاحباب انگاشته اند ولى اسماعيل آموزگار و على شريعتى كه اين دو را به دقّت با هم سنجيده اند گفته اند: همان سان كه نويسنده آثار احمدى در ديباچه كتاب يادآورى كرده روضة الاحباب داراى تفصيل بسيار است و مؤلف آثار احمدى به عنوان يك سند معتبر از آن بهره جسته ولى حتى يك عبارت كوتاه نيز عينا از آن در كتاب خويش نقل نكرده است. آنچه ميان اين دو مشترك است فقط يك رباعى است.

كهن ترين نسخه خطى آن كه برخى با احتمالى ضعيف آن را به خط مؤلف انگاشته اند مورخ سال ۹۲۴ قمرى است كه در كتابخانه انجمن آسيائى بنگال است.

شیوه نگارش

هنگامى كه مؤلف دست به كار نگارش كتاب شده پايگاهى بى طرفانه برگزيده و از برادران مسلمان خود به احترام ياد كرده و در سخن گفتن از رجال صدر اسلام همواره جمله «رضى الله عنه» را افزوده است ولى در نسخه هاى ديگر كه در اوايل سده يازدهم قمرى كتابت شده است نسخه نويسان، بى پروايى ويژه اى نشان داده اند و اين بر خلاف وصيّت مؤلف است كه از فضلاى زمان مى خواهد اگر سهوى در اثر او ببينند آن را چنان اصلاح كنند كه «در رابطه عناد و شايبه تعصب و فساد» از آن پديد نيايد.

اسماعيل آموزگار درباره آن چنین نوشته است:

«كتابى است مشتمل بر آثار نبوى و محتوى بر تحقيقات اخبار مصطفوى و مجملى از احوال خلفاى راشدين و معجزه هايى منسوب به ائمه اثنى عشر.

مؤلّف و مصنف آن احمد بن تاج الدين حسن[بن]سيف الدين استرآبادى ظاهرا طبع شعرى داشته اما شعرش در مرتبه عالى نيست.در متن كتاب ابيات و اشعارى به مناسبت ساخته و جايگزين عبارت نموده و از شعراى ديگر تك بيت هايى به مناسبت نقل كرده.در هيچ يك از تذكره ها نامش ديده نشده و معلوم است شعر مى ساخته ولى شاعرى بنام نبوده».

گفتنی است که آثار احمدى حاوى بخشى از تاريخ اسلام است كه در آن زندگينامه پيامبر اسلام (ص) و جنگهاى وى و در پايان اندكى از زندگينامه امامان دوازده گانه شيعيان ياد شده است. در اين كتاب غيبت امام زمان(ع) با دو دليل اثبات گشته و بيان شده است كه برخى شهرهاى مغرب زمين در اختيار اوست.

برخی از موضوعات کتاب چنین است:

آفریده شدن نور پیامبر (ص)؛ حالات آن حضرت از زمان ولادت؛ داستان حلیمه؛ حالات پیامبر بعد از سه سالگی و بعد از فراغ از دوران رضاع؛ وقایع سال هفتم و هشتم زندگی آن حضرت؛ حالات ایشان از ۱۴ تا ۲۵ سالگی؛ خواستگاری خدیجه از ایشان؛ ولادت امیر المؤمنین (ع)؛ وقایع سال چهلم زندگی پیامبر و جریان بعثت؛ دعوت به توحید؛ آزار دیدن پیامبر از جانب مشرکین؛ هجرت مسلمانان به حبشه؛ ماجرای شعب ابوطالب؛ معراج؛ هجرت پیامبر به مدینه؛ داستان لیلة المبیت؛ جنگ های بدر، احد، خندق و فتح مکه؛ جریان مباهله؛ حجة الوداع؛ رحلت پیامبر(ص)؛ دوران خلفای راشدین؛ جنگ صفین و جنگ نهروان؛ اخبار علی علیه السلام از ولادت تا شهادت و اخبار سایر ائمه(ع).

چاپ آثار احمدی

این کتاب برای نخستین بار به تصحیح و تحقیق مير هاشم محدّث از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب در سال ۱۳۷۴ ش در تهران چاپ شده است.

مصحح مقدمه مفصلی در معرفی شخصیت نویسنده و بررسی نسخه های قدیمی آن آورده است.

منبع:مقدمه استاد میر هاشم محدث بر تصحیح کتاب آثار احمدی.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی