لَا تُصَدِّقْ عَلَيْنَا إِلَّا مَا وَافَقَ كِتَابَ الله وَ سُنَّةَ نَبِيِّهِ صلي الله عليه و آله و سلم؛۱
هيچ روايت مستند به ما را مپذير، مگر موافق با کتاب و سنت باشد.
از آن زمان تا کنون اين معيار مورد توجه صحابه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم، امامان معصوم عليهم السلام، فقها و محدثان بوده است و با عرضه روايات بر قرآن روايات صحيح را از غير آن تشخيص مي‌دادند. ۲
عالمان و انديشمندان اسلامي، افزون بر تأليف آثار مختلف در خصوص نقد سندي، به نقد متن حديث نيز توجه داشته‌اند و مباحثي تحت عنوان «روش شناسي نقد متن حديث» يا «منهجيه نقد المتن» را مطرح نموده‌اند. هر چند در گذشته مباحث مربوط به «نقد متن» آن چنان که شايسته و بايسته است، مورد توجه عالمان حديث نبوده است؛ اما طي دو قرن اخير رويکرد حديث‌پژوهان به اين مباحث توسعه بيشتري يافته است و به تأليفات بسياري به طور مستقل و يا در ضمن مباحث علم درايه و علوم حديث منتهي گرديده است؛ افزون بر آنچه اصوليان در قالب مباحث اصولي بدان پرداخته‌اند.
اينک به برخي از کتب مستقل در نقد متن حديث اشاره مي‌شود:
1. نقد المتن بين صناعة المحدثين و مطاعن المستشرقين، نجم عبد الرحمن خلف،
2. اهتمام المحدثين بنقد الحديث سنداً و متناً و دحض مزاعم المستشرقين و اتباعهم، محمد لقمان السلفي،
3. اصول منهج النقد عند اهل الحديث، عصام احمد البشير،
4. مقاييس نقد متون السنة، مسفر عزم الله الدميني،
5 . منهج نقد المتن عند علماء الحديث النبوي، صلاح الدين بن احمد الادلبي،
6 . نقد الحديث في علم الرواية و الدراية، حسين الحاج حسن،
7. جهود المحدثين في نقد متن الحديث النبوي الشريف، محمد طاهر الجوابي.
تعداد روايات عرض و دسته‌بندي آنها
در مورد تعداد روايات عرض ميان محققان اختلاف نظر وجود دارد. برخي تعداد آنها را نوزده روايت (18) روايت از شيعه و سه روايت از اهل سنت) ۳ و بعضي آن را بالغ بر 25 روايت ۴ و برخي نيز ادعا کرده‌اند که تمامي روايات مربوط به عرض حديث بر قرآن در منابع شيعي و اهل سنت 4(ع) روايت است. ۵
دسته‌بندي روايات عرض
1.وسائل الشيعة، ج ۲۷، ص ۱۲۳.
2.براي اطلاع بيشتر ر.ک : مباني نقد متن الحديث، ص۴۷ _ ۶۰ .
3.«حديث شناسي؛ قواعد و معيارهاي نقد آن»، ص۲۸.
4.«مدلول و گستره قرآن در عرض حديث بر قرآن»، ص ۴۸.
5.براي اطلاع بيشتر ر.ک : «نقد متن ۲»، ص ۱۳ _ ۱۷.
