عترت عليه السلام و در صورت عدم وجود تفسير اهل بيت عليهم السلام، توقف و احتياط را واجب مي‌‌دانند. ۱ از نگاه آنها فهم آيات، بدون رجوع به قول معصوم عليه السلام از موارد تفسير به رأي است. ۲ آنها کلام خدا و رسول را از جهاتي متفاوت با کلام ائمه عليه السلام مي‌‌بينند؛ از جمله اين که کلام خدا و رسول صلي الله عليه و آله و سلم خطاب به ائمه عليهم السلام و به قدر عقول آنها بوده و وقوع نسخ در آن محتمل است؛ اما کلام ائمه عليهم السلام خطاب به رعيت و از احتمال نسخ خالي است. ۳ از اين رو، معتقدند که ناسخ و منسوخ و عام و خاص و محکم و متشابه در آيات تنها بر ائمه عليهم السلام معلوم است. ۴ اين در حالي است که اصوليان و برخي اخباريان معتدل همچون فيض کاشاني، ظواهر کتاب را حجت مي‌‌دانند. ۵
مرحوم شبر عمل به ظواهر کتاب را روش قدماي اصحاب اماميه برشمرده و با تقسيم کتاب مجيد بر دو قسم محکم و متشابه و تقسيم محکم به نص و ظاهر و تقسيم متشابه به مجمل و مؤوّل ۶ ميگويد:
بدان که ميان اصحاب در عدم جواز تفسير غير محکمات به هر دو قسمش، بدون رجوع به امامان عليه السلام و تتبع قراين و آثار، اختلافي نيست. سخن در جواز يا عدم جواز تفسير محکمات و اخذ احکام از آنها بدون ملاحظه روايات است. بايد گفت مجتهدان، بلکه جمله علماي اسلام بر جواز آن معتقدند، جز صاحب الفوائد المدنية ۷ و به تبعيت از او شيخ حر عاملي که حجيت ظواهر کتاب را نفي نموده‌اند. اين در حالي است که برخي از اخباريان متأخر با مجتهدان در اين مورد هم ندا بوده و بلکه طريق افراط پيموده و مدعي جواز تفسير است کل قرآن اعم از محکم و متشابه و نص و ظاهر براي برخي [که اهليت آن را دارند] شده‌اند ۸۹
وي پس از بيان اقوال موافق حجيت ظواهر کتاب، ۱۰ مانند فيض کاشاني ۱۱ ، شيخ طوسي ۱۲ و ميثم
1.الفوائد المدنية، ص۴۷.
2.همان، ص۱۷۲؛ الدرر النجفية من الملتقطات اليوسفية، ج۲، ص۳۶۰.
3.الفوائد المدنية، ص۹۰.
4.الفوائد الطوسية، ص۱۷۱؛ الدرر النجفية، ج۲، ص۳۴۶.
5.کتاب الصافي في تفسير القرآن، ج۱، ص۷۰-۷۵ ؛ ظاهر کلام بحراني در الدرر النجفية بر ممنوعيت تفسير قرآن به غير از کلام اهل بيت عليهم السلام است؛ اما در الحدائق الناضرة در توضيح آيه أَفَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا (محمد، آيه۲۴) ميگويد: إنا لا نمنع فهم شيء من القرآن بالکلية ليمتنع وجود مصداق الآية، فإن دلالة الآيات علي الوعد و الوعيد و الزجر لمن تعدي الحدود الالهية ظاهر لا مرية فيه و هو المراد من التدبر في الآية کما ينادي عليه سياق الکلام (الحدائق الناظرة في الاحکام العترة الطاهرة، ج۱، ص۳۲).
6.مووّل آن است که متکلم خلاف ظاهرش را اراده نموده است (منية المحصلين في حقّية طريقة المجتهدين، نسخه خطي به شماره ۲۰۴۷، ص۳).
7.الفوائد المدنية في الرد علي القائل بالاجتهاد و التقليد في الأحكام الإلهية للمولي المحدث محمد أمين بن محمد شريف الأسترآبادي الأخباري. ( الذريعة إلي تصانيف الشيعة، ج۱۶، ص۳۵۸).
8.چنان که در ادامه متذکر شده، مرادش از برخي متأخرين اخباري، فيض کاشاني است.
9.منية المحصلين في حقّية طريقة المجتهدين، نسخه خطي به شماره ۲۰۴۷، ص۳.
10.مرحوم شبر سخنان صاحب حدائق را در حجيت ظواهر کتاب مضطرب مي‌داند؛ زيرا گاهي پس از ذکر اين که اخبار در اين زمينه متعارضند، اخبار منع را ترجيح داده و اخبار عرض را هم بر جواز عرض بر کتاب مفَسَّر به تفسير اهل بيت عليهم السلام، حمل نموده است. گاهي نيز قول فصل را سخن شيخ طوسي در التبيان بر شمرده است؛ در حالي که ميان جمله اول او و کلام شيخ طوسي تفاوت آشکاري وجود دارد (منية المحصلين في حقّية طريقة المجتهدين، نسخه خطي کتابخانه مرحوم کاشف الغطاء، نجف اشرف، ص۱۱).
11.همان، ص۴.
12.همان، ص۵.
