يکي از راويان پرآوازه ائمه اطهار عليهم السلام ـ که سهم بسزايي در نشر فرهنگ و معارف شيعي بويژه در حوزه روايات تربيتي، اخلاقي و ادعيه دارد ـ فراهم آمده است.
بررسي ذات
توحيد مختلفات
نام وي ثابت، نام پدرش دينار وکنيه وي ابوصفيه ابوحمزه أزْدي ثُمالي و اهل کوفه است. شيخ صدوق (م81 ق) از بزرگان محدّثان متقدّم درمشيخه کتاب من لا يحضره الفقيه طريقه خود را به وي ذکر کرده و اين چنين آورده است:
ابوحمزه ثابت بن دينارثمالي و کنيه‌اش اباصفيه است. ۱
شيخ طوسي (م460ق) نام وي را «ثابت بن دينار» و کنيه‌اش را نيز« ابوحمزه» و کنيه پدرش دينار را «ابوصفيه» دانسته است. ۲ نجاشي (م450ق) نيز در جايي نامش را«ثابت بن ابي صفيه دينار» ۳ ذکر کرده و در جاي ديگر،«ثابت بن دينار، ابوحمزه ثمالي، از نژاد عرب و قبيله أزد و نام پدرش ابوصفيه» ۴ نوشته است. از متأخّران نيز علامه حلّي(م726ق) مي‌گويد:
ثابت بن دينار و کنيه دينار ابوصفيه و کنيه ثابت، ابوحمزه ثمالي است. ۵
علامه مجلسي(م1111ق)، وي را «ثابت بن دينار، أبوحمزه ثمالي» و «ثقه» ذکر کرده است. ۶ مرحوم مامقاني(م1351ق) در رجال خود در يک جا ايشان را با نام «ثابت بن دينار، ابي صفيه ازدي ثمالي ابوحمزه کوفي» ۷ معرفي مي‌کند و در جاي ديگر، «ابوحمزه ثابت بن دينار ثمالي ازدي کوفي» ۸ معرفي کرده است. در ميان دانشمندان اهل سنّت، ابن سعد (م230ق) در الطبقات الکبري مطلبي نظير مطلب مرحوم علامه حلّي را بيان مي‌کند. ۹ ابن حجر عسقلاني(م852ق) نيز در الإصابة في تمييزالصحابه، «ثابت بن دينار» را همان «ثابت بن قيس» مي‌داند. ۱۰ شيخ حرزالدين، از دانشمندان معاصر، کتابي با عنوان
مسند أبوحمزه نگاشته است و روايات وي را در آنجا از مصادر شيعي و اهل سنّت گردآورده است. وي
1.همان، ص۲۹۴.
2.معجم رجال الحديث، ج۴، ص۲۹۲.
3.رجال النجاشي (أسماء مصنّفي الشيعة)، ج۱، ص۵۸.
4.همان، ص۲۹۳.
5.خلاصه الأقوال في معرفه الرجال، ص۸۵ .
6.الوجيزه في علم الرجال، ص۱۷۱.
7.تنقيح المقال في علم الرجال، ج۱، ص۲۳.
8.مسند أبي حمزه ثابت بن د ينار الثمالي، ص۵.
9.الطبقات الکبري، ج۶، ص۵۳۵.
10.الإصابه في تمييزالصحابة، ج۱، ص۵۰۳.
