کاوشی در شناخت رجالی « ثابت بن دينار ابوحمزه ثمالی » - صفحه 201

ديگران او را مورد اطمينان دانسته‌اند. ۱ مرحوم مامقاني شکّ در وثاقت وي را ردّ کرده است. ۲ وي فرزندي به نام حسين داشته است. ۳

طبقه

براي تشخيص طبقه راوي، پس از شناخت سال ولادت و وفات، بايد به شناخت اساتيد و شاگردان وي پرداخت؛ يعني بايد بدانيم که وي از چه کساني به نقل روايات خود پرداخته است و چه کساني نيز از او به نقل روايت پرداخته‌اند.

ولادت و وفات

درباره سال تولّد و وفات وي اختلاف نظر وجود دارد. درباره سال وفات وي چهار قول: 105، 148، 150 و 170 وارد شده است، ولي صحيح‌ترين قول وفات وي در سال150 است. ۴ در باره سال تولّد ايشان بايد گفت که بنا بر عقيده برخي در زمان امام حسن مجتبي عليه السلام بوده است و از ايشان به نقل روايت پرداخته است. مرحوم طبرسي در مجمع البيان ۵ ، ذيل تفسير آيه وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلاَ فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَكَانٍ قَرِيبٍ۶ ، از ابو‌حمزه، از حسنين عليهما السلام به نقل حديث پرداخته است. مرحوم مامقاني در نقد و بررسي اين روايت چنين آورده است:
1. لازمه چنين کلامي اين است که وي در سنّ بلوغ، امام حسن مجتبي عليه السلام را درک کرده باشد. از ديگر سو، سال شهادت امام حسن مجتبي عليه السلام 49 است؛ لذا، وي حداقل بايد در سال 34 متولد شده باشد و اگر سال وفاتش 150 هجري حساب گردد، سنّ او 114 سال مي‌شود و کسي چنين چيزي را نقل نکرده است و اگر سال وفاتش را 105 بدانيم، لازمه‌اش اين است که از امام صادق عليه السلام روايت نکرده باشد؛ زيرا امامت ايشان از سال 106 هجري شروع گرديده است.
2. لازمه اين قول اين است که وي شش تن از ائمه عليهم السلام را درک کرده باشد؛ يعني از امام حسن مجتبي عليه السلام تا امام کاظم عليه السلام. البتّه اين امر مُحالي نيست، چرا که جابر بن عبدالله انصاري هفت تن از معصومان عليهم السلام يعني از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم تا امام باقر عليه السلام را درک کرده است و يا عبدالله بن شريک شش تن از ائمه عليهم السلام، يعني از امام علي عليه السلام تا امام صادق عليه السلام را درک کرده است. همچنين علي بن جعفر نيز شش تن از ائمه عليهم السلام، يعني از امام کاظم عليه السلام تا امام زمان (عج) را درک کرده است. امّا چنين

1.راويان نور؛ ابوحمزه ثمالي، ص۲۸.

2.همان؛ نيز ر.ک : تنقيح المقال في علم الرجال، ج۲، ص۲۶۳.

3.همان، ص۳۰.

4.شيخ طوسي اين عدد را صحيح دانسته است. او چنين نگاشته است : «ثابت بن دينار الأزدي الثمالي الکوفي، يکنّي أبا حمزة مات سنة خمسين و مائة» (الرجال، ص۱۷۴؛ و نيز ر.ک : مستدرکات في علم الرجال، ج۲، ص۸۱).

5.مجمع البيان، ج۱، ص۴۶۲.

6.سوره سبأ، آيه۵۱.

صفحه از 214