زيرا در روايت، شخصي به نام اصبغ بن عبدالملک يا اصبع بن عبدالملک وجود ندارد. در خبر ديگري با عنوان عبدالملک بن اعين وارد شده است که راوي آن، علي بن عطيه است. پس ظاهراً چنين است که روايت در باره ابوحمزه نيست و عبارت «...و متّهم به إلا أنّه ترک قبل موته» تحريف عبارت «و اتّهمه به إلا انّه قال: ترکه قبل موته» است. ۱
2. سند روايت را آية الله خويي چنين آورده است:
حدّثني علي بن محمد بن قتيبه ابومحمّد و محمّد بن موسي الهمداني، قالا: حدّثنا محمّد بن حسين بن ابي الخطّاب، قال:...إلخ الحديث.
و بعد متذکّر ميشود که به نظر اينجانب روايت مرسل يا موضوع است؛ زيرا، محمّد بن حسين بن أبي الخطّاب در سال 262ق، وفات کرده و نجاشي او را از اصحاب امام جواد عليه السلام، امام هادي عليه السلام و امام حسن عسکري عليه السلام ذکر کرده است. شيخ نيز در رجال خود، بر اين باور است که محمد بن علي بن محبوب ۲ بسيار از او روايت کرده است. حال، چگونه ممکن است که زمان امام صادق عليه السلام را درک کرده باشد و از ايشان روايت کرده باشد. ۳ نتيجه کلّي که ميتوان گرفت، چنين است که اين روايت به تنهايي نميتواند اثر روايات بسياري را ـ که در مدح ابوحمزه ازنظر گذشت ـ خنثي سازد؛ افزون بر آن نقدهايي نيز بر آن وارد شده است.
بخاري (م256ق) در التاريخ الکبير به نقل ديدگاه پارهاي از ارباب جرح و تعديل پرداخته، سپس اساتيد و شاگردان وي را معرفي ميکند و ميگويد جرح و يا تعديلي از وي صادر نگرديده است. ۴ عقيلي(م322ق)، از دانشمندان رجال اهل سنّت در باره وي چهار عبارت را با چهار سند مختلف آورده است: «ليس بذاک، کان ضعيف الحديث، ليس بشيءٍ، کان ضعيفاً». چنان که مشاهده ميشود از آنجايي که وي از شيعيان نزديک و واقعي بوده است و عقايد شيعي چون اعتقاد به رجعت داشته. ۵ نام وي بيشتر در کتاب الضعفاء وارد شده است و مورد جرح قرار گرفته است. ابن اثير او را ثابت بن عازب، برادر براء بن عازب معرفي کرده است. ۶ «ذهبي» او را ثابت بن ابي صفيه ابوحمزه الثمالي الکوفي ۷ دانسته که از انس و ديگران روايت کرده است. وکيع و أبونعيم و ديگران او تضعيف کردهاند. ۸ ابن حجر(م852 ق) در تقريب التهذيب او را «کوفي، ضعيف و رافضي دانسته است. ۹ و همچنين به ذکر طبقه اوتوسط ابن سعد
1.قاموس الرجال، ج۲، ص۴۵۰.
2.الوجيزه في علم الرجال، ص۱۶۷: «محمّد بن علي بن محبوب الأشعري: ثقة» (معجم رجال الحديث، ج۱۸، ص۱۰ ـ ۱۲)، ولي يافت نشد که از امام صادق عليه السلام يا امام کاظم عليه السلام نقل حديث کرده باشد.
3.معجم رجال الحديث، ج۴، ص۲۹۷، ش۱۹۶۰.
4.۱ . کتاب التاريخ الکبير، ج۲، ش۲۰۷۳.
5.۱ . کتاب الضعفاءالکبير، ج۱، ص۱۷۲.
6.۱ . اسدالغابه في معرفه الصحابة، ج۱، ص۲۵۶.
7.۱ . وي در زمان خلافت منصور وفات کرد (ر.ک : الکاشف في معرفه من له روايه في الکتب السته، ج۱، ص۱۷۱).
8.۱ . الکاشف في معرفه من له روايه في الکتب السته، ج۱، ص۱۷۱.
9.۱ . تقريب التهذيب، ج۱، ص۱۴۶.