ابوحمزه در زمان خود، همانند سلمان در زمان خود است. علامه شوشتري در قاموس الرجال با سندي از امام رضا عليه السلام چنين نقل کرده است :
ابوحمزه در زمان خودش همانند سلمان 1 در زمان خود است زيرا او به چهار تن 2 از ما ائمه خدمت کرد؛ يعني: علي بن حسين عليهما السلام، محمد بن علي عليه السلام، جعفر بن محمد عليه السلام و زماني اندک از دوران امام موسي کاظم عليه السلام را خدمت کردند. و در ادامه حديث نيز يونس بن عبدالرحمن نيز سلمان زمان خود خوانده شده است. 3
روايت ذيل گوياي معنويت اوست:
در روايتي نقل شده است:
ابوحمزه دختر کوچکي 4 داست که بر اثر زمين خوردگي دستش شکست. آن را به شکستهبند نشان دادم، گفت: استخوانش شکسته، بايد او را جبيره کرد. وي به حال دخترش رقّت کرد و گريست و او را دعا کرد. زماني که شکستهبند خواست که دست وي را ببندد، ديد که آثاري از شکستگي ندارد. به دست ديگرش نظر کرد، ديد که آن هم عيبي ندارد و گفت که اين دختر عيبي ندارد. 5
سوم. ابوحمزه ازمخضرمين بوده است. مخضرمين کساني بودند که مدّتي قبل از ظهور و شکلگيري فرق اسلامي زندگي ميکردند. آنان زماني قبل از بروز مدرسه رأي و اجتهاد ميزيستند. اختلافات مخضرمين بيشتر در اصول و عقايد بوده است. با اين وجود، ابوحمزه احکام مذهب اهل بيت عليهم السلام را خوب ميدانست و موارد اتّفاق مذاهب جديد را ميدانست و به اين طريق، آنچه را که خلاف بود، توجيه ميکرد و از آرا و اجتهادات آن عقايد مصون بود. پس احتياج چنداني به سؤال کردن از ائمه عليهم السلام و اعتراض به فروع نداشت. به همين خاطر، در چنين مواردي از آنان سؤال نميپرسيد؛ به عنوان مثال:
محمّد بن حسن، ازجعفر بن بشير و او از حسين بن ابي حمزه، و او از پدرش چنين نقل ميکند: به خدا قسم! من بر پشت شتر عازم بقيع بودم که شخصي آمد و گفت: مرا درياب! سپس با وي نزد امام صادق عليه السلام رفتيم. امام عليه السلام فرمود: اي اباحمزه! هنگامي که من تو را ميبينم، احساس آرامش ميکنم. سپس ادامه داد: اقوامي گمان ميکنند اميرالمؤمنين عليه السلام امام نيستند و تا آنجا پيش رفتهاند که ايشان را به سبب
1.در اين باره جاي اختلاف باقي است و «کتمان» نيز وارد شده است. سلمان چون لقمان شيفته حکمت و پند و اندرز اهل بيت عليهم السلام بوده است. نکته ديگر، اين که عبارت «کتمان في زمانه» تحريف عبارت «کسلمان في زمانه» است؛ چنان که عين عبارت «کسلمانّ» در خبر يونس آمده است و ادامه جمله بر صحت آن دلالت دارد؛ چه مي فرمايد: «زيرا چهار تن از ما ائمه را خدمت کرد»، همانند سلمان که رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم و امام علي عليه السلام. و حسين عليه السلام را خدمت کردند؛ ابوحمزه نيز امام سجاد عليه السلام و صادقين عليهما السلام و امام کاظم عليه السلام را خدمت کرد (قاموس الرجال، ج۲، ۴۵۰ ـ ۴۵۱). علاوه بر آن، سخن نجاشي «روي عن أبي عبدالله عليه السلام أنه حمزة في زمانه مثل سلمان في زمانه» چيزي جز وهم نيست؛ زيرا کشّي اين حديث را از امام رضا عليه السلام نقل کرده است (قاموس الرجال، ج۲، ص۴۵۱).
2.سلمان پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم، اميرالمؤمنين عليه السلام و حسنين عليهما السلام را درک کرده بود.
3.قاموس الرجال، ج۲، ص۴۵۵؛ معجم رجال الحديث، ج۴، ش۱۹۶۰؛ نقدالرجال، ج۱، ص۳۱۱؛ الفوائد الرجاليه، ج۱، ص۲۵۹.
4.در برخي منابع، اين جريان براي يکي از پسران ابوحمزه نقل شده است (ر.ک : معجم رجال الحديث، ج۳، ص۳۸۷ ).
5.تحفه الأحباب في نوادر آثار الاصحاب، ص۶۰ ـ ۶۱؛ و نيز ر.ک : معجم رجال الحديث، ج۴، ش۱۹۶۰؛ تنقيح المقال في علم الرجال، ج۱، ص۱۹۱؛ رجال الکشّي (اختيار معرفه الرجال)، ص۲۰۲، ش۳۵۵.