رساله حقوق
اين کتاب رساله‌اي از امام سجاد عليه السلام است و ابوحمزه از ايشان نقل کرده است. سند آن در بحار الأنوار چنين گزارش شده است: «علي بن احمد بن موسي، عن محمّد الاسدي، عن جعفر بن محمّد بن مالک الفزاري، عن خيران بن داهر، عن احمد بن علي بن سليمان الجبلي، عن ابيه، عن محمّد بن علي عن آبي‌حمزة الثمالي، قال: هذه رسالة علي بن الحسين عليه السلام إلي بعض أصحابه...» ۱ سند اين کتاب در«من لا يحضره الفقيه» (باب226 در باره حقوق)، چنين آمده است:
«روي إسماعيل بن الفضل، عن ثابت بن دينار، عن سيد العابدين علي بن الحسين بن ابي طالب عليه السلام قال...» ۲ مرحوم طبرسي در مکارم الأخلاق نيز همين سند را آورده‌اند. ۳ در تحف العقول رساله به صورت مرسل آمده است. ۴
پس از کنکاش در باره سند رساله، نام علي بن احمد بن موسي در باره چهار تن آمده است. دو تن از آنان از مشايخ صدوق هستند. ۵ البتّه توثيق يا تضعيفي در باره اينان در کتب رجالي وارد نشده است. ۶ نفر سوم از شاگردان کليني و بالاخره چهارمين آنان، يعني علي بن احمد بن موسي ابوالحسين الجعفري است که نامي از وي در کتب رجالي ۷ به ميان نيامده است. ۸ امّا يکي از آنان به فاسد شده و به غلوّ گراييده است. ۹ در باره محمّد الاسدي نام دو تن ذکر شده است که يکي از آنها ثقه و ديگري ضعيف است. ۱۰ در باره جعفر بن محمّد بن مالک الفزاري را نجاشي در حديث ضعيف دانسته که از مجهولين به نقل روايت پرداخته است. ۱۱ در مورد «خيران بن داهر»، نجاشي فقط ذکر کرده که از مَوالي امام رضا عليه السلام بوده و شيخ در ضمن بر شمردن وي در زمره اصحاب امام هادي عليه السلام وي را توثيق کرده است. ۱۲ در مورد احمد بن علي بن سليمان الجبلي مطلبي که دالّ بر توثيق وي باشد، ذکر نشده است. ۱۳ در باره محمّد بن نجاشي علي نيز نجاشي نام شش تن را ذکر کرده است و مشخّص نشده، مراد چه کسي است. نهايتاً اينکه سند علامه مجلسي در بحارالانوار چندان محکم نيست. در باره اسماعيل بن الفضل»که در اسناد ديگر ذکر شده، از اصحاب صادقين عليهما السلام، ثقه، اهل بصره ۱۴ و مدّتي نيز از
1.بحار الانوار، ج۷۱، ص۲.
2.من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص ۳۷۶.
3.مکارم الأخلاق، ص ۴۱۹.
4.تحف العقول عن آل الرسول، ص۲۶۰ ـ ۲۷۸.
5.مستدرکات في علم الرجال، باب۴، ش۹۶۸۰، ۹۶۸۲ و ص۳۰۱.
6.چنين افرادي در علم درايه «مجهول» هستند.
7.چنين افرادي در علم درايه «مهمل» هستند.
8.مستدرکات في علم الرجال، باب۴، ش ۹۶۸۰، ۹۶۸۲ و ش۹۶۸۱، ص۳۰۱.
9.همان، ش۹۶۸۳، ص۳۰۲.
10.رجال النجاشي (أسماء مصنّفي الشيعة)، ج۲، ص۱۹۸، ش۸۸۰ و ۸۸۱ .
11.همان، ج۱، ش۳۱۱، ص۳۷۵ ـ ۳۷۶.
12.همان، ج۱، ش۴۰۷، ص۳۵۸ ـ ۳۵۹.
13.مستدرکات في علم الرجال، ج۱، ش۱۲۲۶، ص۳۷۵ ـ ۳۷۶.
14.همان، ج۱، ش۳۹۷ و ۲۰۲۱، ص۶۵۹.
