تشيّع در بلاد شام دارد. او با جستجوي كتب تاريخي و يافتن سر نخ هايي از قبيله بني همدْان ۱ در شهرهاي حمص، بعلبک، طرابلس، لاذقيه و دمشق، معتقد تشيّع موجود در بعضي از اين مناطق، بازمانده مهاجرت افراد قبيله بني همدْان به اين نواحي است. ۲ بنا بر اين، مي‌توان اولين نشانه‌هاي تشيّع در سرزمين شام را بين دهه‌هاي سوم تا پنجم هجري جستجو كرد.
تشيّع در حلب
گر چه تاريخ دقيقي از اولين شيعيان حلب در دست نداريم، اما همان گونه كه گذشت، احتمالاً آن مهاجران اوليه اي كه مؤلف كتاب التأسيس گفته بود، به منطقه شامات و شهرهاي حمص و بعلبك و طرابلس و... آمده‌اند، از اين ديار نيز گذر كرده‌اند و يا با مردم آنجا ارتباط داشته‌اند. از اين حدس و گمان كه بگذريم، به طور مشخص تر در اواخر قرن اول هجري، مي توان از خاندان «ابي شعبه» نام برد كه اهل كوفه بودند و خودِ ابي شعبه از اصحاب اميرالمؤمنان عليه السلام بوده و فرزندان و نوادگان او در حلب تجارت مي كردند. ايشان از راويان مورد وثوق و از اصحاب چند امام به شمار مي آمدند كه در ادامه، به معرفي آنها خواهيم پرداخت. بي شک ، رفت و آمد و داد و ستد اين افراد به شهر حلب، با توجه به راوي بودن آنها، در معرفي مكتب اهل‌بيت عليهم السلام به مردم آن نواحي و احتمالاً جذب افرادي به اين مكتب مؤثر بوده است.
غير از اينها، آنچه در تاريخ به طور روشن بيان شده، اين است كه شهر حلب تا پيش از آمدن ابوابراهيم محمد بن احمد حرّاني حجازي، از نوادگان امام صادق ( به آنجا، حنفي مذهب بودند، و پس از ورود ايشان به حلب بود كه گرايش به تشيّع رواج يافت. ۳
دوره گسترش تشيّع در اين منطقه به ظهور دولت حمدانيان بين سال هاي 324 تا 394ق، باز مي گردد ۴ كه بر تمام نقاط شمالي سوريه حكومت كردند.
ظاهراً اين وضعيت همچنان تا قرن پنجم ادامه داشته، چرا كه ابن عديم در باره شهر حلب از
نامه مختار بن حسن بن بطلان به هلال بن محسن صابي ـ كه در سال 440ق، نوشته شده ـ نقل مي كند كه:
وقتي به حلب رسيديم و شهر چنين و چنان بود... و فقهاي آن بر مذهب شيعه
فتوا مي دادند. ۵
1.قبيله بني همْدان در سال هشتم يا هشتم و نهم هجري به دست اميرالمؤمنين عليه السلام در يمن اسلام را پذيرفتند(السيرة الحلبية، ج۳ ص۲۳۰) كه عده اي از آنها در جريان فتوحات اسلامي در عراق، به اين منطقه كوچ كرده و مستقر شدند. پس آن که اميرالمؤمنين عليه السلام شهر كوفه را مركز حكومت خود قرار داد، آنها يكي از بزرگ‌ترين قبايل كوفه به شمار مي آمدند و در دو جنگ جمل و صفّين در كنار علي عليه السلام جنگيدند. در كتاب مروج الذهب (ج ۳، ص ۱۸۴) آمده است: «و قد كان علي مائلاً لهمْدان، مؤثراً لهم، و هو القائل: فلو كنت بواباً علي باب جنة لقلت لهمدان ادخلوا بسلام».
2.ر.ک : التأسيس، ص۷۰ و۷۱.
3.ر.ک : اعيان الشيعة، ج ۳، ص۹، به نقل از درالحبب في تاريخ حلب.
4.ابتدا حسن بن عبدالله حمداني، ملقّب به ناصر الدوله در موصل عراق حكومت تشكيل داد و سپس در سال ۳۳۳ق، برادرش علي بن عبدالله حمداني ملقّب به سيف الدوله در حلب و نواحي آن حكومت خود را بر پا كرد.
5.بغية الطلب، ج۱، ص۶۱.
