249
مَنهَجُ اليقين

[ معناى غيبت ]

و معنى غيبت ـ چنانچه از اين حديث ظاهر شد ـ ، عبارت است از ياد كردن مؤمنى در وقتى كه حاضر نباشد ، به نحوى كه اگر بشنود ، او را بد آيد و آن صفت در او موجود باشد ، و اگر در او نباشد ، داخل بهتان خواهد بود .
و كلينى رضى الله عنه از حضرت ابى الحسن عليه السلام روايت كرده كه فرمود : كسى كه ياد كند مردى را غايبانه ، به صفتى كه در او باشد و مردم ، آن را دانند ، غيبت او نكرده ؛ و كسى كه او را ياد كند غايبانه ، به صفتى كه در او باشد و مردمْ ندانند ، او را غيبت كرده ؛ و كسى كه او را ياد كند به صفتى كه در او نباشد ، بهتان زده است او را . ۱
و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : غيبت ، آن است كه در باب برادر خود ، بگويى چيزى را كه خداى تعالى بر او پوشانيده. و امّا چيزى ظاهر كه در او باشد (مثل : تندى و تعجيل) ، پس آن غيبت نيست. و بهتان ، آن است كه بگويى در باب او چيزى را كه در او نباشد . ۲

1.. الكافى ، ج ۲ ، ص ۳۵۸ ، ح ۶ .

2.. همان ، ح ۷ .

مَنهَجُ اليقين
248

[ سى و سوم : غيبت ]

سى و سوم از جمله كبائر ـ چنانچه ظاهر حديث ابو ذر و بعضى اخبار است ـ ، غيبت كردن مؤمن است ، و حق تعالى ، در كلام مجيد فرموده : «يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لَا تَجَسَّسُواْ وَ لَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ» ؛ ۱ يعنى : اى جماعتى كه ايمان آورده ايد ! اجتناب نماييد و دورى كنيد از بسيارى از گمان ها. به درستى كه بعضى از گمان ها گناه است. و تجسّس و تفحّص مكنيد و بايد كه بعضى از شما ، غيبت ديگرى نكند ۲ . آيا دوست مى دارد يكى از شما كه گوشت برادر خود را در حالتى كه مُرده باشد ، بخورد؟ پس البته از آن ، كراهت داريد. و بترسيد و حذر نماييد از عقوبات الهى. به درستى كه خداى تعالى ، بسيار قبول كننده است توبه بندگان خود را و مهربان است به ايشان .
شيخ طبرسى رحمه الله در جامع الجوامع ، روايت كرده كه آيه غيبت ، وقتى نازل شد كه ابو بكر و عمر ، سلمان را پيش حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرستادند كه به جهت ايشان ، خوردنى بگيرد. حضرت ، او را پيش اُسامه ـ كه خازن و ضابط مال آن حضرت بود ـ ، فرستاد كه اگر چيزى پيش او باشد ، به جهت ايشان بفرستد. اسامه گفت : چيزى نزد من ، حاضر نيست. چون سلمان باز گشت ، ايشان گفتند : «اسامه ، بخل ورزيد» و «سلمان را اگر به چاه سُمَيْحَه بفرستند ، آبش خشك خواهد شد» .
بعد از آن ، ابو بكر و عمر ، پيش آن حضرت آمدند. فرمود : چيست مرا كه رنگ گوشت در دهن هاى شما مى بينم؟ ! گفتند : يا رسول اللّه ! ما امروز ، گوشت نخورده ايم. فرمود كه : امروز ، گوشتِ اسامه و سلمان مى خورديد . ۳
و كلينى رضى الله عنه از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : كسى كه در باب مؤمنى بگويد چيزى را كه چشم هاى او ديده و گوش هاى او شنيده باشد ، از اهل اين آيه است كه خداى تعالى فرموده : «إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِى الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» ؛ ۴ يعنى : به درستى كه آنهايى كه دوست مى دارند كه پهن و منتشر شود عيب ها و رسوايى ها در ميان جماعتى كه ايمان آورده اند ، ايشان راست عذابى آزار رساننده . ۵
و در حديث وصيّت حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله به ابو ذر غِفارى رضى الله عنه وارد شده كه فرمود : اى ابو ذر ! احتراز و پرهيز كن از غيبت ؛ زيرا كه غيبت ، بدتر است از زنا كردن. ابو ذر مى گويد كه گفتم : يا رسول اللّه ! چرا چنين است ، پدر و مادرم فداى تو باد؟ ! فرمود : از جهت آن كه مردى زنا مى كند و بعد از آن ، توبه مى كند ، خداى تعالى ، توبه او را قبول مى كند ، و كسى كه غيبت مى كند ، آمرزيده نمى شود تا وقتى كه آن شخصى كه او را غيبت كرده ، از او عفو كند. اى ابو ذر ! دشنام دادن مسلمان ، فسق است و قتال كردن با مسلمان ، كفر است و خوردن گوشت مسلمان ، از جمله معاصى الهى است و حرمت مال مسلمان ، مثل حرمت خونش است. گفتم : يا رسول اللّه ! غيبت ، كدام است؟ فرمود : آن كه برادر مؤمنِ خود را ياد كنى به چيزى كه او را خوش نيايد. گفتم : يا رسول اللّه ! اگر چنانچه در او باشد آنچه براى او گفته شده ، چون است؟ فرمود : بدان كه هرگاه او را ياد كنى به چيزى كه در او باشد ، غيبت كرده خواهى بود او را ، و هرگاه او را ياد كنى به چيزى كه در او نباشد ، بهتان زده خواهى بود او را ۶ . اى ابو ذر ! كسى كه پيش او برادر مؤمنى ۷ را غيبت كنند و دفع كند آن غيبت را از او ، سزاوار يا لازم است بر خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ كه او را از آتش جهنّم ، نجات دهد. اى ابو ذر ! كسى كه برادر مسلمان او را نزد او غيبت كنند و او تواند كه يارى كند آن برادر را و يارى بكند ، خداى تعالى ، يارى مى كند او را در دنيا و آخرت ؛ و اگر او را مدد نكند و دفعِ غيبت از او نكند ، خداى تعالى ، ترك مى كند يارى او را در دنيا و آخرت . ۸
و ظاهر قول حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله كه در اين حديث فرموده : «غيبت ، بدتر است از زنا» ، آن است كه غيبت ، از كبائر باشد. و در بعضى احاديث ، وارد شده كه غيبت كننده ، مُخلّد در نار است . ۹

1.. سوره حجرات ، آيه ۱۲.

2.. ج : «نكنيد» .

3.. جامع الجوامع ، ص ۴۵۹ (به نقل از : مستدرك الوسائل ، ج ۹ ، ص ۱۲۳ ، ح ۱۰۴۲۸) .

4.. سوره نور ، آيه ۱۹ .

5.. الكافى ، ج ۲ ، ص ۳۵۷ ، ح ۲ .

6.. ب : - «او را ، و هر گاه او را ياد كنى به چيزى كه در او نباشد ، بهتان زده خواهى بود او را» .

7.. ب : «مؤمن» .

8.. الأمالى ، طوسى ، ص ۵۳۷ ، ح ۱۱۶۲ .

9.. الأمالى ، صدوق ، ص ۱۶۴ ، ح ۱۶۳ .

  • نام منبع :
    مَنهَجُ اليقين
    پدیدآورنده :
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 290547
صفحه از 527
پرینت  ارسال به