[ دوم : تقديس الهى ]

دويّم ، تقديس الهى است و تقديس در لغت ، به معنى تطهير و پاك شمردن است و مراد از تقديس الهى ، ممكن است كه پاك دانستن از شريك و وَلَد و جميع صفات نقص باشد ؛ امّا ظاهر مفاد ^۱ تقديس ، قول ^۲ است نه عمل ^۳ ، و تقديس قولى ^۴
، نزديك به معنى تسبيح است و ممكن است كه تسبيح ، عطف تفسيرى تقديس باشد يا مراد از تقديس ، ذكر الهى به لفظ «قدّوس» باشد و در بعضى ادعيه ، اين لفظ وارد شده : «يا قُدُّوس الطَّاهِرُ مِنْ كُلِّ سُوءٍ وَ لا شَىْ ءَ يَعْدِلُهِ» ، يا مراد ، نفى صفات نقص باشد به كلام هاى تفصيلى ، و بنا بر اين ، لفظ مخصوص نخواهد داشت .

[ سوم : تسبيح الهى ]

سيّم ، تسبيح است و مراد از تسبيح ، گفتن «سبحان اللّه » است با آن كه شامل تسبيحات اربع و تسبيح فاطمه زهرا عليهاالسلام و مثل آن هست و معنى «سبحان اللّه » ، آن است كه : منزّه و مبرّا مى دانم خداوند خود را ، چنان منزّه دانستنى كه لايق و سزاوارِ او باشد .
و در معانى الأخبار ، از هشام روايت كرده كه گفت : پرسيدم از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام كه معنى قول الهى كه مى گويد : «سبحان اللّه » ، كدام است؟ فرمود كه : تنزيه الهى است . ^۵
و در توحيد و معانى الأخبار ، روايت كرده كه : مردى از عمر بن الخطّاب پرسيد كه : تفسير «سبحان اللّه » چه چيز است؟ گفت كه : در اندرون اين باغ ، مردى هست كه هرگاه از او سؤال كنند ، خبر مى دهد و وقتى كه ساكت شوند ^۶ ، ابتدا مى كند به بيانِ احكام. و ^۷ چون آن مرد ، داخل باغ شد ، على بن ابى طالب عليه السلام را ديد. گفت : يا ابا الحسن ! «سبحان اللّه » چه معنى دارد؟ فرمود كه : تعظيم جلال خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ و منزّه دانستن اوست از آنچه هر مشركى در باب او گفته ، و وقتى كه بنده ، «سبحان اللّه » مى گويد ، هر فرشته از براى او طلب رحمت مى كند . ^۸
و در خصال ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : شيطان مى گويد : پنج چيز است كه مرا در آنها چاره اى نيست و باقى مردم ، در قبضه اختيار من اند . يكى آن كس كه از روى نيّت صادق ، متوسّل به خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ باشد و در همه كارها ، اعتماد بر خداى تعالى كند ؛ و آن كسى كه در روز و شب ، تسبيح الهى بسيار ^۹ بگويد ؛ و آن كسى كه پسندد به برادر مؤمن خود ، آنچه به خود مى پسندد ؛ و آن كسى كه بر مصيبتى كه به او رسد ، جَزَع نكند ؛ و آن كسى كه راضى به قسمت الهى بشود و غمِ روزى نخورد . ^۱۰
و در امالى ، روايت كرده از آن حضرت كه فرمود كه : كسى كه هر روز ، سى مرتبه تسبيح الهى كند ، خداى تعالى ، هفتاد نوع از بلا را از او دفع مى كند كه كمترين آنها فقر است. ^۱۱
و برقى رحمه الله در كتاب محاسن ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود : كسى كه «سبحان اللّه » بگويد نه از روى تعجّب ، خداى تعالى از آن كلمه ، مرغى سبز خلق مى كند كه در سايه عرش ، ساكن مى شود و تسبيح الهى مى كند و ثواب آن از براى آن شخص ، نوشته مى شود تا روز قيامت . ^۱۲
و در كشف الغمّة ، از حضرت على بن الحسين عليهماالسلام روايت كرده كه : كسى كه بگويد «سُبْحانَ اللّه ِ الْعَظِيمِ و بِحَمْدِهِ» نه از روى تعجّب ^۱۳ ، خداى تعالى ، از براى او مى نويسد صد هزار حَسَنه ، و محو مى كند از او سه هزار سيّئه ، و بلند مى سازد از براى او سه هزار درجه . ^۱۴
و در ثواب الأعمال ، از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود : كسى كه بگويد «سُبْحانَ اللّه ِ الْعَظِيمِ و بِحَمْدِهِ» ، خداى تعالى ، از براى او سه هزار حَسَنه مى نويسد و از او سه هزار سيّئه محو مى كند و سه هزار درجه از براى او بلند مى كند و از آن ، مرغى خلق مى كند در بهشت كه تسبيح الهى كند و ثواب آن تسبيح ، از براى او نوشته مى شود . ^۱۵
و در محاسن ، از آن حضرت عليه السلام روايت كرده كه فرمود كه : كسى كه روزى صد بار تسبيح الهى كند ، بهترينِ مردم خواهد بود در آن روز ، مگر كسى كه مثل او بگويد . ^۱۶