[ 4 . كيفيت تقيّه ]

و بدان كه بعضى از علما گفته اند كه در مقام تقيّه ، تا ممكن باشد ، توريه در كلام مى بايد كرد و دروغ نمى بايد گفت ؛ و توريه آن است كه كلام را به نحوى ادا كند كه احتمال معنى حق داشته باشد و قصد آن معنى كند ، هر چند مخالفان ، به معنى باطل ، منتقل شوند . چنانچه از مردى پرسيدند كه : بعد از پيغمبر صلى الله عليه و آله على بن ابى طالب ، افضل است يا ابو بكر ؟ جواب گفت كه : «مَنْ بِنْتُهُ فِى بَيْتِهِ» ؛ يعنى : كسى كه دخترش در خانه اوست . ايشان ، چنان فهميدند كه ابو بكر را افضل مى داند ؛ زيرا كه دختر او ـ كه عايشه است ـ ، در خانه آن حضرت صلى الله عليه و آله بود .
ظاهرا رعايت توريه در جايى خوب باشد كه خوف انتقالِ ايشان به معنى مقصود و بيم ضرر نباشد ، والّا ارتكاب كذب صريح ، اُولى خواهد بود . و اگر چه امر به توريه از احاديث ، صريحا ظاهر نمى شود ؛ امّا توريه كردن ائمّه عليهم السلام در بسيارى از مواضع ، منقول است و جمعِ ميان احاديث تقيّه و اخبارى كه در باب اجتناب از دروغْ مطلقا ، وارد شده ، اين [ را ] اقتضا مى كند . و از بعضى احاديث سابقه ، صريحا ^۱ ظاهر شد كه تقيّه ، در كشتن كسى به غيرِ حق ، جارى نمى شود ، چنانچه علماى ما ـ رضوان اللّه عليهم ـ ذكر كرده اند ؛ و در باب تقيّه در جراحت ، محلّ خلاف است و از احاديث سابقه ، صريحا ظاهر نمى شود . واللّه يعلم !