همراهی خرد با دانش

^{أَبُو عَبْدِ اللّه‏ِ  الاْءَشْعَرِيُّ ، عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا  رَفَعَهُ ، عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ ، قَالَ : قَالَ لِي أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ عليه ‏السلام :}

يَا هِشَامُ ، إِنَّ الْعَقْلَ مَعَ الْعِلْمِ ، فَقَالَ :«وَتِلْكَ الاْءمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَما يَعْقِلُهَا إِلاَّ الْعَالِمُونَ».

يَا هِشَامُ ، ثُمَّ ذَمَّ الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ ، فَقَالَ :«وَإِذا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللّه‏ُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاوءُهُمْ لاَ يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَلا يَهْتَدُونَ»وَقَالَ :«وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِى يَنْعِقُ بِمَا لا يَسْمَعُ إِلاَّ دُعَاءً وَنِدَاءً صُمٌّ بُكْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لاَ يَعْقِلُونَ»وَقَالَ :«وَمِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُونَ  إِلَيْكَ أَ فَأَنْتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ وَلَوْ كَانُوا لاَ يَعْقِلُونَ»وَقَالَ :«أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَكْثَرَهُمْ يَسْمَعُونَ أَوْ يَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلاَّ كَالاْءَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلاً»وَقَالَ :«لاَ يُقَاتِلُونَكُمْ جَمِيعاً إِلاَّ فِى قُرًى مُحَصَّنَةٍ أَوْ مِنْ وَرَاءِ جُدُرٍ بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيدٌ تَحْسَبُهُمْ جَمِيعاً وَقُلُوبُهُمْ شَتّى ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَ يَعْقِلُونَ».

^{امام كاظم عليه السلام فرمود:}

اى هشام ! خرد با دانش همراه است ؛ پس خداوند فرمود : «و اين مَثَلْها را براى مردم مى زنيم ؛ و[لى] جز دانشورانْ آنها را درنيابند» . اى هشام ! پس خداوند كسانى را كه تعقّل نمى كنند ، سرزنش كرده و فرموده است : «و چون به آنان گفته شود : «از آنچه خدا نازل كرده است ، پيروى كنيد ، مى گويند : نه ، بلكه از چيزى كه پدران خود را بر آن يافته ايم ، پيروى مى كنيم . آيا هر چند پدرانشان چيزى را درك نمى كرده و به راه صواب نمى رفته اند [باز هم در خور پيروى هستند]؟» و [خداوند ]فرمود : «و مَثَل [دعوت كننده] كافران ، مَثَل كسى است كه حيوانى را كه جز صدا و ندايى [مبهم ، چيزى] نمى شنود، بانگ مى زند . [آرى، ]كرند ، لال اند ، كورند [و] درنمى يابند» ؛ و فرمود : «و برخى از آنان، كسانى اند كه به تو گوش فرا مى دهند . آيا تو كران را ـ هر چند درنيابند ـ شنوا خواهى كرد؟» و [خداوند] فرمود : «آيا گمان دارى كه بيشترشان مى شنوند يا مى انديشند ؟ آنان جز مانند ستوران نيستند ، بلكه گمراه ترند» ؛ و فرمود : «[آنان ، به صورت ]دسته جمعى ، جز در قريه هايى كه داراى استحكامات اند ، يا از پشت ديوارها با شما نخواهند جنگيد . جنگشان ميان خودشان سخت است . آنان را متّحد مى پندارى؛ و[لى] دلهايشان پراكنده است ؛ زيرا آنان مردمانى اند كه نمى انديشند».

_{الکافی: ج۱، ص۳۰، ح۱۲}