وقوع جنگ نهروان میان سپاهیان امام علی(ع) و خوارج(۳۸ق)
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله درباره حَروريّه (اهل نهروان):
يَمرُقونَ مِنَ الإِسلامِ مُروقَ السَّهمِ مِنَ الرَّمِيَّةِ.
از اسلام تجاوز مى كنند، همانند درگذشتنِ تير از هدف.
صحيح البخاري: ج ۶ ص ۲۵۴۰ ح ۶۵۳۳
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
إنَّ بَعدي مِن امَّتي أو سَيَكونُ بَعدي مِن امَّتي قَومٌ يَقرَؤونَ القُرآنَ لا يُجاوِزُ حَلاقيمَهُم، يَخرُجونَ مِنَ الدّينِ كَما يَخرُجُ السَّهمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ، ثُمَّ لا يَعودونَ فيهِ. هُم شَرُّ الخَلقِ وَالخَليقَةِ.
همانا پس از من، از امّتم (يا: به زودى، پس از من، از امّتم) گروهى خواهند بود كه قرآن را قرائت مى كنند و [امّا اين قرائت ] از گلوهاشان در نمى گذرد؛ و از دين بيرون مى روند همانند بيرون شدنِ تير از هدف، و ديگر به دين باز نمى گردند. آنان، بدترينِ مردم و بدترينِ موجودات اند.
صحيح مسلم: ج ۲ ص ۷۵۰ ح ۱۵۸
امام على عليه السلام:
قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله:... يا عَلِيُّ! أنتَ مِنّي وأنَا مِنكَ، يا عَلِيُّ! لولا أنتَ لَما قوتِلَ أهلُ النَّهرِ، فَقلُتُ: يا رَسولَ اللّهِ! ومَن أهلُ النَّهرِ؟ قالَ: قَومٌ يَمرُقونَ مِنَ الإِسلامِ كَما يَمرُقُ السَّهمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ.
پيامبر خدا فرمود: «... اى على! تو از منى و من از توام. اى على! اگر تو نبودى، كسى با اهلِ نَهر نمى جنگيد». گفتم: «اى پيامبر خدا! اهل نهر، كيان اند؟» فرمود: «گروهى كه از اسلام تجاوز مى كنند، همان سان كه تير از هدف در مى گذرد».
الأمالي للطوسي: ص ۲۰۰ ح ۳۴۱
امام على عليه السلام:
أنَا فَقَأتُ عَينَ الفِتنَةِ.
من چشم فتنه را كور كردم.
المصنّف لابن أبي شيبة: ج ۸ ص ۶۹۸ ح ۸۱
امام على عليه السلام:
أنَا فَقَأتُ عَينَ الفِتنَةِ، ولَولا أنَا ما قوتِلَ أهلُ النَّهرَوانِ، وأهلُ الجَمَلِ، ولَولا أنّي أخَشى أن تَترُكُوا العَمَلَ لَأَخبَرتُكُم بِالَّذي قَضَى اللّهُ عَزَّ وجَلَّ عَلى لِسانِ نَبِيِّكُم صلى الله عليه و آله لِمَن قاتَلَهُم مُبصِرا لِضَلالِهِم عارِفا بِالهُدَى الَّذي نَحنُ عَلَيهِ.
من چشم فتنه را كور كردم؛ و اگر من نبودم، كسى با نهروانيان وجَمَليان نمى جنگيد. و اگر بيم نمى داشتم كه دست از انجام دادن فرايض برداريد، هر آينه به شما خبر مى دادم كه خداى عز و جل براى كسى كه با ايشان بجنگد، در حالى كه به گم راهىِ آنان بصيرت دارد و [طريقِ ] هدايتى را كه ما بر آنيم، مى شناسد، چه مقدّر فرموده و [خبر] آن را بر زبان پيامبرتان جارى نموده است.
خصائص أمير المؤمنين للنسائي: ص ۳۲۴ ح ۱۸۸
