حجّ ميثاق ميان بنده و پروردگار است و از بزرگترين فريضه هاى الهى است كه در آن هر دو جنبه فردى و اجتماعى به شكلى نمايان گنجانيده شده است .
حجّ تجلى و تكرار همه صحنه هاى عشق آفرين زندگى يك انسان و يك جامعه متكامل در دنيا است . حجّ كانون معارف الهى است كه از آن محتواى سياست اسلام را در تمام زواياى زندگى بايد جستجو نمود .
در جنبه فردى ، هدف ، تزكيه و رسيدن به صفا و نورانيت و پيراستگى از زخارف بى ارزش مادى و فراغت با خويشتن معنوى و انس با خداى متعال و ذكر و تضرع و توسل به حضرت حق است تا آدمى به عبوديت كه صراط مستقيم الهى به سوى كمال است راه يابد و در آن گام بردارد .
در اين بخش ، تنوع فرصت ها و آزمايشگاهها به حدّى است كه هر گاه كسى با توجه به آداب و فرائض و تدبير در فلسفه حجّ ، از آن عبور كند بى گمان، دستاوردى گرانبها خواهد داشت ، فرصت احرام و تلبيه ، فرصت طواف و نماز، فرصت سعى و هروله ، فرصت وقوف در عرفات و مشعر و منى، فرصت رمى و قربانى و فرصت ذكر اللّه كه همچون فضاى سرشار از روح و حيات در همه ى اين مراحل ، گسترده شده است .
مجموعه اين فرصت ها مى تواند دوره كوتاهى از رياضت شرعى و خود سازى براى هر فرد باشد و مبدأ يك تحول عميق در اخلاق و سلوك فردى زائر خانه خدا گردد .
از نظر قرآن كريم فلسفه بناى كعبه و حكمت حجّ، قيام براى تأمين منافع مردم است «جعل اللّه الكعبة البيت الحرام قياما للنّاس» يعنى حجّ يك حركت جمعى براى حل معضلات و تأمين نيازها و رشد و توسعه جامعه بشر است .