بغض

بُغض ، در لغت

واژه «بُغض» ، مصدر است از مادّه «بغض» در برابر «حُبّ (دوستى)» و در اصطلاح ، نفرت از چيز آزار دهنده و مخالف طبع است و اگر شدّت يابد ، «بَغضاء» و «بغضة» و يا «مَقْت» ناميده مى شود .

ابن فارِس ، در اين باره مى گويد :

الباءَ وَ الغَينُ وَ الضّادُ ، أصلٌ واحِدٌ ، وَ هُوَ يَدُلُّ عَلى خِلافِ الحُبِّ .[۱]

باء و غين و ضاد ، يك معناى اصلى دارد و آن ، خلاف حُبّ است .

نيز خليل بن احمد فراهيدى ، آورده است :

البِغضَةُ وَ البَغضاءُ : شِدَّةُ البُغضِ .[۲]

بِغضَة و بَغضاء ، شدّت كينه ورزى است .

راغب اصفهانى نيز در معناى «بغض» مى گويد :

البُغضُ : نِفارُ النَّفسِ عَنِ الشَّى ءِ الَّذى تَرغَبُ عَنهُ ، وَ هُوَ ضِدُّ الحُبِّ ، فَإِنَّ الحُبَّ انجِذابُ النَّفسِ إلَى الشَّى ءِ الَّذى تَرغَبُ فيهِ .[۳]

بُغض : نِفرت انسان از چيزى است كه از آن ، ناخشنود است . بغض ، ضدّ حُبّ است . حب ، شيفتگى انسان به چيزى است كه بدان رغبت دارد .

همچنين ، در تبيين معناى «مَقْت» مى گويد :

المَقتُ : البُغضُ الشَّديدُ لِمَن تَراهُ تَعاطَى القَبيحَ .[۴]

مَقْت ، نفرت شديد نسبت به كسى است كه مى بينى دنبال كار زشت است .

گفتنى است كه «بُغض» ، امرى نفسانى است ، اعمّ از آن كه بروز و ظهور داشته باشد يا نداشته باشد ، بر خلاف مفهوم عداوت و خصومت كه انجام دادن كارِ دشمنانه ، جزئى از معناى آنهاست . بنا بر اين ، رابطه اين دو مفهوم ، رابطه اَعَم و اَخَصّ است ؛ يعنى هر دشمنى اى ، ناشى از بغض است ؛ امّا هر بغضى ، موجب دشمنى نيست .[۵]

بغض در قرآن

واژه «بغض» ، در قرآن به كار نرفته ؛ ولى «بغضاء» ، به معناى شدّت بغض ، پنج بار آمده است[۶]و گفتنى است كه چهار مورد آنها ، همراه با واژه «عداوت» به كار رفته است .[۷]اين امر ، حاكى از ارتباط نزديك اين دو مفهوم و همراه بودن شدّت بغض با عداوت و انجام دادن كار دشمنانه است.

اين نكته نيز قابل توجّه است كه واژه هايى مانند : «شنآن» ،[۸]«أضغان» ،[۹]«مَقْت» ،[۱۰]«غِلّ» ،[۱۱]«قلى» ،[۱۲]«حادّ» ،[۱۳]«يُحادّ»[۱۴]و «يُحادّون»[۱۵]نيز ـ كه مفاهيمى نزديك به مفهوم «بغض» دارند ـ ، در قرآن كريم به كار رفته اند .