3 ـ 1. برخي از شيعيان نيز بدون ذکر سند و منبعي، اين حديث را با اندکي تغيير از پيامبر صلي الله عليه و آله چنين نقل کردهاند:
القرآن ذلول ذو وجوه، فاحملوه علي أحسن الوجوه.۱
4 ـ 1. برخي اين حديث را از أبونعيم اصفهاني(م 430 ق) و ديگران، از ابن عباس چنين نقل کردهاند:
القرآن ذلول ذو وجوه، فاحملوه علي أحسن وجوهه.۲
و اشارهاي به پيامبر صلي الله عليه و آله نکردهاند و باز چنين تعبيري در نزد أبونعيم در الحلية مشاهده نشد.
ظاهراً مرجع اين اقوال با تفاوتهاي اندکي که دارند، حديث ابن عباس است که فقط نزد دارقطني، داراي سند کامل است و ديگران اين حديث را با تفاوتهايي، امّا بدون سند و اضطرابي در انتساب آن به پيامبر صلي الله عليه و آله يا ابن عباس نقل کردهاند.
2. ابن حزم به طريق خود از يحيي بن أبي أسيد از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل ميکند:
إن القرآن ذلول ذو وجوه، فاتقوا ذلّه وکثرة وجوهه؛۳
همانا قرآن ذلول و ذو وجوه است، پس از ذلول بودنش و بسياري وجوهش تقوا داشته باشيد.
چه بسا تعبير: فاتقوا ذله و کثرة وجوهه، در راستاي تعبير: فاحملوه علي أحسن الوجوه، باشد، بدين گونه که هر دو تعبير متضمن احتياط و دقّت در تفسير قرآن است.
3. بدون سند، پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده که فرمود:
إذا أتاکم عني حديث فاحملوه علي أحسن وجوهه و ظنوا به الذي هو أزکي و أهدي و أتقي؛۴
اگر از من حديثي به شما رسيد، پس آن را بر بهترين وجوهش حمل کنيد و بدان بهترين و هدايت کنندهترين و تقواترين گمانها را ببريد.
و در آن به جاي چند وجه بودن قرآن، به چند وجه بودن احاديث تصريح کردهاند. هر چند که چند امري براي احاديث نيز پذيرفته شده است، امّا ذکر چند وجه بودن احاديث، در حديثي مشهور نيست.
4. قول ديگري نيز به پيامبر صلي الله عليه و آله نسبت داده شده که به زودي در باره آن سخن خواهد رفت.
ب. علي عليه السلام
1. از امام علي عليه السلام در اين خصوص قول مشهوري ذکر شده است که ذيلاً به نقل شکلهاي مختلف آن و
1.تفسير مجمع البيان، ج ۱، ص۴۰؛ عوالي اللئالي، ج ۴، ص ۱۰۴؛ زبدة البيان، ص۲؛ تفسير صافي، ج ۱، ص ۳۶ ؛ الأصول الأصيلة، ص۳۳.
2.الإتقان في علوم القرآن، ج ۲، ص ۴۷۵.
3.الاحکام، ج ۳، ص ۲۷۱.
4.المعيار والموازنة في فضائل الامام أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، ص۲۰۴، ۳۲۳.