اذهب إليهم، يعني الخوارج، ولا تخاصمهم بالقرآن فإنه ذو وجوه، ولکن خاصمهم بالسنة.
پس ابن عباس به ايشان گفت:
أنا أعلم بکتاب الله منهم.
و امام عليه السلام جواب فرمود:
صدقت، ولکن القرآن حمال ذو وجوه.۱
در اين نقل، عبارت:«فإنهم لن يجدوا عنها محيصاً» ذکر نشده است.
1 ـ 5 . برخي نيز به نقل از نهج البلاغة، فقط عبارت ذيل را نقل کردهاند:
القرآن حمال ذو وجوه.۲
و ديگر مطالب حديث ذکر نشده است.
1 ـ 6 . از علي عليه السلام مرسلاً و به طور کلي نقل شده است:
لا تناظروهم في القرآن فإن القرآن حمال ذو وجوه.۳
همچنان که ملاحظه ميشود، چنين تعبيري در فقط در کتب لغت مشاهده شده است و احتمالاً نقل به معناي تعبير نهجالبلاغة يا غيره است.
2. نکاتي در باره اين خبر
2 ـ 1. نقل سيد رضي در نهجالبلاغة بدون سند است و تلاشهاي محقق در شناسايي سند آن به جايي نرسيده است، همچنان که در کتب اسنادشناسي نهجالبلاغة نيز براي اين عبارت هيچ سندي ذکر نشده است. ۴
2 ـ 2. سند يادشده نزد ابن سعد در دو قول منسوب به او، و بنابر منابع يادشده، مرسل است، چون فاصله ابن سعد (168ـ230ق) ۵ با راوي حديث، يعني عکرمه (25 ـ 105ق) ۶ بسيار است و ابن سعد، حدود 55 سال پس از عکرمه متولد شده است.
2 ـ 3. اساساً چنين اقوالي نزد ابن سعد (در الطبقات) مشاهده نشد و معلوم نيست نقل سيوطي و ديگران (که ظاهراً ديگران نيز از سيوطي گرفتهاند) اين اقوال را دقيقاً از چه منبعي از ابن سعد نقل کردهاند. آنچه ابن سعد نقل کرده، آن است که علي عليه السلام، ابن عباس و ديگران را براي محاجه به سوي
1.فتح القدير الجامع بين فني الرواية و الدراية من علم التفسير، ج ۱، ص ۱۲.
2.الصحيح من سيرة النبي الأعظم صلي الله عليه و آله، ج ۲، ص ۲۶۸ .
3.لسان العرب، ج ۱۱، ص ۱۷۵؛ مجمع البحرين، ج ۱، ص ۵۷۶ .
4.براي نمونه، ر.ک : پژوهشي در اسناد و مدارک نهج البلاغة.
5.الأعلام، ج ۶ ، ص ۱۳۶.
6.همان، ج ۴، ص ۲۴۴.