تبارشناسی، مفهوم‌شناسی و ارزيابی احاديث وجوهيه - صفحه 47

قرآني، هر چند اين احتمال مي‌‌رود که چنين کاربردي مجازي بوده است و مراد از قرآن، آيات قرآن يا الفاظ آن است.

د . زبير

1 . از زبير نقل شده که به فرزندش گفت:
لا تخاصم الخوارج بالقرآن، خاصمهم بالسنة.
و ابن زبير مي‌‌گويد:
فخاصمتهم بها، فکأنهم صبيان يمرثون ۱
2. نکاتي در باره خبر بالا:
اين خبر فقط در کتب لغت و به صورت مرسل ذکر شده است. ضمن اين که زبير نمي‌تواند گوينده اين سخن باشد، زيرا خوارج پس از واقعه صفين به ظهور رسيدند در حالي که زبير اندکي پس از جنگ جمل کشته شد و به نظر نمي‌آيد که زبير ديگري منظور باشد، زيرا مراد از زبير به طور مطلق، صحابه مشهور است، به خصوص ذکر ابن زبير در اين خبر که او نيز شهرت خاص خود را داشته و همچون پدرش صحنه‌گردان حوادثي در صدر اسلام بوده است، مؤيد اين احتمال است.

ه . مقاتل

1 . گفته شده که مقاتل در ابتداي کتابش مرفوعاً از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل کرده است:
لا يکون الرجل فقيهاً کل الفقه حتي يري للقرآن وجوهاً کثيرة.۲
2. نکاتي در باره خبر بالا:
1 ـ 2. مقاتل بن سليمان(م150ق)، زيدي مذهب و محدّث و قاري و صاحب کتاب‌هايي چند در علوم قرآن از جمله تفسير بزرگ است. ۳
2 ـ 2. اين حديث به شکل بالا فقط توسط زرکشي و سپس سيوطي (که به احتمال قوي از زرکشي گرفته است) ذکر شده است و در جايي ديگر مشاهده نشد.
3 . نگاهي به مدلول احاديث وجوهيه:
احاديث وجوهيه در مجموع شامل عناصر اصطلاحي و مفهومي (مدلولي) چندي است که ذيلاً عناصر مهم آنها، بنابر نظرات مطرح شده، مفهوم شناسي مي‌‌شود:

1.۱. به دندان مي‌‌گيرند و مي‌‌مکند سخبهم «سخب: گردنبدهاي مهره‌اي، يمرثون سخبهم کنايه از ناتواني در جواب است» غريب الحديث، ج ‌۱، ص ‌۳۷۹ ؛ الفايق في غريب الحديث، ج ‌۳، ص ‌۲۳۸ ؛ النهاية في غريب الحديث، ج ۲، ص۳۴۹ و ج ‌۴، ص ‌۳۱۴؛ لسان العرب، ج ۱، ص ۴۶۲ و ج ‌۲، ص ‌۱۹۰.

2.۱ . البرهان في علوم القرآن، ج ‌۱، ص ‌۱۰۳؛ الإتقان، ج ‌۱، ص ‌۴۰۹.

3.۱ . الفهرست، ص ۲۲۷؛ تهذيب التهذيب، ج۱۰، ص۲۴۹ به بعد.

صفحه از 55