ابن‌عمر با روايت مورد ادعا تعارض دارد. ^۱ دست آخر آن که الفاظ حديث ابن ‌عمر (مورد استناد عامه) مختلف و معاني آن متضاد است و اگر از جهت خبر واحد بودن و از جهت مخالفت مضمون بخشي از آن با قرآن وسنت ساقط نباشد، با اختلاف الفاظ و تناقض معاني آن ساقط است. ^۲

دسته‌بندي روش‌ها و معيارهاي نقد حديث

با توجه به تنوع روش‌ها و تکثر معيارهاي نقد حديث در آثار مفيد، شايسته است آنها را دسته‌بندي کنيم و با ارائه نمونه هاي لازم چگونگي به کارگيري آنها را نشان دهيم. به طور کلي مي‌توان روش‌هاي نقد حديث در آثار مفيد را به چهار دسته تقسيم کرد: 1. نقد متن محور، 2. نقد سند محور، 3. نقد مأخذ محور، 4. نشان دادن قراين عدم صدور يا قابل اخذ نبودن حديث. ^۳

1. نقد متن محور

مقصود از نقد متن محور، اعتبار سنجي و ارزيابي احاديث با عرضه مضمون آنها بر منابع و معيارهاي قطعي معرفت ديني، يعني قرآن کريم و عقل و سنت يا دانسته‌هاي بيروني مانند داده‌هاي مسلم تاريخي و امور تجربي است. نقد متن‌محور نه تنها کاربرد وسيعي در آثار مفيد دارد، مي‌توان گفت زيربنا و خاستگاه نقدهاي ديگر نيز به شمار مي‌رود. با اين توضيح که پديده نقد، براي يک متکلم معمولاً اين گونه اتفاق مي‌افتد که وي نخست با ملاحظه متن حديث و با سنجش و ارزيابي آن با ادله عقلي و قرآن کريم و احاديث متواتر (طبعاً با نگرش و برداشتي که با توجه به مباني و پيش‌فرض‌هاي خود از آنها دارد) به بي‌اعتباري حديث مي‌رسد و به نقد آن تصميم مي‌گيرد. آن گاه، در فرايند عملي نقد، از معيارها و شيوه‌هاي متعدد بهره مي‌گيرد. از نقد متني آغاز مي‌کند و از نقد سندي و مأخذ‌محور و توجه به قراين عدم صدور روايت غفلت نمي‌کند. نقد روايات متضمن سهو نبي از سوي مفيد نمونه روشن اين امر است. مفيد مضمون اين احاديث را با مباني مورد پذيرش خود در دانش کلام مغاير يافته و از سوي ديگر رواج نظريه سهو النبي را ـ که برآمده از اين روايات است ـ براي جامعه شيعه زيان‌بار ديده و تصميم به نقد اين نظريه با نقد مستندات روايي آن گرفته است: و در عمل از معيار هاي متعدد بهره برده است. انگيزه وي در اين نقد، اشکال مضموني اين روايات از نظر وي بوده است. ^۴ نقد متني در آثار مفيد با به کارگيري معيارهاي متعدد صورت پذيرفته است.

1 ـ 1. نقد با قرآن کريم