روش‌هاي متعدد در نقد حديث توسط وي آمده است.

جايگاه نقد حديث در منظومه فکري شيخ مفيد

حديث پژوهي متکلمي چون شيخ مفيد، بخشي از ضرورت کار کلامي وي و امري معطوف به کلام و متأثر از شيوه‌هاي آن بوده است. مفيد در مراحل مختلف کلام‌ورزي، نيازمند به احاديث معصومان به عنوان يکي از منابع معرفت ديني و به مثابه مدرکي براي استناد سخنان خود بوده است، بويژه آن که شماري از آموزه‌هاي کلامي اماميه، مانند بدا، رجعت، امامت امامان دوازده‌گانه، علم امام و معجزات ائمه به نحو خاصي مستند به احاديث و گزارش‌هاي تاريخي است. بر اين پايه، مفيد در مقام اثبات، تبيين و دفاع از آموزه‌هاي کلامي ناگزير به فرايند حديث‌پژوهي روي آورده و از شيوه هاي متداول آن بهره گرفته است. از همين جا ضرورت تنقيح مباني و روش‌هاي اعتبار‌سنجي، نقد و تفسير حديث با لحاظ مباني کلامي براي وي رخ نموده است. در حوزه حديث، دغدغه فکري وي، اعتبارسنجي و نقد روايات موجود از يک سو و تبيين و شرح آنها بر پايه مباني، مقتضيات و الزامات کلامي از ديگر سو بوده است. نکته جالب توجه در حديث‌پژوهي مفيد، کاربست هم زمان روش‌هاي عقلي و نقلي است. مفيد با توجه به مخاطبان متفاوت از گروه‌هاي فکري و فرقه‌هاي گوناگون (از اصحاب حديث عامه تا معتزله و از واقفه تا زيديه) کوشيده است در استنباط و اثبات هريک از آموزه‌هاي کلامي اماميه، ضمن پاسداشت حريم نصوص ديني و مواضع مذهبي اماميه، جانب نقد را فرونگذارد و با تنقيح مباني کلامي و نيز با نقد برداشت‌ها و رويکردهايي که از نظر وي ناصواب بوده است، در عرضه تبييني خردپسند از آموزه‌ها اهتمام ورزد. به دليل همين جايگاه درخور توجه، در کنار عقل، در منظومه فکري شيخ مفيد است که وي از يک سو عقل را نيازمند به شرع و انفکاک ناپذير از آن شمرده ^۱ و از سوي ديگر، عملاً در نظام‌سازي کلامي خود از احاديث بهره برده است. ^۲ جامعيت علمي مفيد و اشراف وي به حوزه‌هاي گوناگون معارف اسلامي اين امکان را به وي داده است که روش‌هاي متعدد و گاه پيچيده‌اي را در نقد احاديث به کار گيرد که مي‌توان آن را گونه‌اي از روش‌هاي ميان رشته‌اي قلمداد کرد. از نقش کلام‌ورزي (پرداختن آثاري در دفاع از مباني و آموزه‌هاي کلامي و فقهي شيعه، پاسخ‌گويي به شبهات مطرح شده در باره آنها، مناظرات فراوان با مخالفان فکري از گروه‌هاي مختلف و...) در اين زمينه نبايد غفلت کرد. اموري که مهارت عملي و ورزيدگي در سنجش و نقادي شکل و درون‌مايه سخنان و آرا و احاديث گوناگون را در اختيار شيخ مفيد قرار داده است. بدين‌سان، کمتر اثري از آثار شيخ مفيد مي‌توان يافت که در آن گونه‌اي نقد عام احاديث يا اخبار و گزارش‌هاي تاريخي يا سخنان صحابيان و تابعيان يا فتاواي فقيهان يا آراي متکلمان و يا