بنا بر اين، ميتوان گفت که سنت به دست گرفتن عصا و اسلحه در خطبههاي نماز جمعه به پيش از اسلام مربوط است و از آن جايي که تضادي با اصول و مباني ديني اسلام نداشت؛ بعد از بعثت پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نيز، اين سنت به عنوان روشي پسنديده و عملي مستحب مورد تاکيد قرار گرفت. ۱
اما در رابطه با اين که حضرت علي عليه السلام به هنگام ايراد خطبههاي جمعه به چه نوع سلاحي تکيه ميکردند، نقلهاي متفاوتي ذکر شده است؛ البته هر کدام از اين نقلها هم، مؤيد يک ديگر ميباشند. نقل اول از نصر بن مزاحم (96 ق) است، چرا که وي چنين نقل کردهاند:
... حضرت علي عليه السلام به هنگام ايراد خطبهها شمشير خويش را حمايل کرده و بر کمان تکيه زده بودند. ۲
اما نقل دوم از شيخ مفيد رحمه الله است، که چنين فرمودهاند:
... امام علي عليه السلام به هنگام ايراد خطبههاي جمعه، بر کمان عربي تکيه ميکردند . ۳
با در کنار هم قرار دادن اين نقلها، ميتوان چنين نتيجه گرفت، حضرت به هنگام ايراد خطبهها بر يک سلاحي تکيه ميکردند؛ حال آن سلاح شمشير بود يا کمان!.
در رابطه با تنوع سلاح به دست گرفته شده، ميتوان چنين ادعا کرد که نقل اول، ناظر بر وضعيت کاملا جنگي و شرايط ويژه است، چرا که اين نقل، گزارشي از حالات آن حضرت، از جبهه صفين است. امّا به احتمال زياد، نقل دوم بيانگر شرايط طبيعي جامعه اسلامي است. ۴ روايت زير تا حدودي ميتواند، مويد اين ادعاست:
حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ سَعْدِ بْنِ عَمَّارِ بْنِ سَعْدٍ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ رَسُولَ الله صلي الله عليه و آله كَانَ إِذَا خَطَبَ فِي الْحَرْبِ خَطَبَ عَلَي قَوْسٍ وَإِذَا خَطَبَ فِي الْجُمُعَةِ خَطَبَ عَلَي عَصًا .۵
همانا رسول خدا صلي الله عليه و آله زماني که در شرايط جنگي خطبه ايراد ميفرمود بر چله کمان تکيه ميکرد و زماني که در نماز جمعه [ و شرايط طبيعي و صلح ] خطبه ميخواند عصا بر دست ميگرفت.
5 ـ 5. خواندن سوره يا آيه در پايان خطبه
1.۱ . براي نمونه ر.ک : وسائل الشيعة، ج ۵، ص ۳۸.
2.۱ . پيکار صفين، ص ۱۳۰.
3.۱ . الجمل (جنگ جمل)، ترجمه محمود مهدوي، ص ۸۰ .
4.۱ . گرچه، کمان نيز جزء ادوات جنگي آن زمان به حساب ميآمده است، امّا نقل دوم در مقايسه با نقل اول، بيانگر حالاتي غير از جنگ و شرايط کاملا ويژه، است.
5.۱ . سنن ابن ماجة، ج۳، ص۴۷۶.