بي‌شک يکي از مهمترين مناسبتهايي که در طول امامت امام علي عليه السلام اتفاق افتاده و باعث گرديده تا حضرت خطبه مفصلّي با محوريت آن ايراد نمايند، مصادف شدن روز عيد غدير با روز جمعه است. راجع به تاريخ دقيق ايراد اين خطبه، مدارکي يافت نگرديد ولي به احتمال قوي در شهر مدينه و در اوايل خلافت امام عليه السلام ايراد گرديده است. مصادف شدن دو عيد اسلامي در يک روز باعث شده تا اين خطبه به يکي از خطبه‌هاي ماندگار حضرت تبديل گردد، آن چناني که بعضي نويسندگان، اين خطبه را اشتباهاً خطبه غدير دانسته‌اند و هيچ اشاره‌اي به جمعه بودن آن ننموده‌اند.
نکته پاياني در رابطه با اين خطبه اين است که، لحن گفتار حضرت در اين خطبه، در مقايسه با ديگر خطبه‌ها، لحني متفاوت است؛ چرا که حضرت در ابتداي اين خطبه به معرفي اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله اقدام مي‌نمايد و سپس اقدام به معرفي خويش مي‌کنند و از اين که جامعه اسلامي چند سالي از وي روي‌گردان بوده، به شدت انتقاد مي‌نمايند و سپس با لحني ديگر، اقدام به معرفي اين روز بزرگ کرده را و در همين زمينه، در چندين مورد هم، نامي از روز غدير مي‌برند و بدين ترتيب، همگان را به شناخت و درک اين روز مهم دعوت مي‌نمايند.
مورد چهارم (غارت شدن کاروان حاجيان، توسط عمال معاويه) ۱
خطبه‌اي که در همين زمينه ايراد گرديده، خطبه‌اي است که در سال 38 هجري و در شهر کوفه صادر گرديده و حاوي مطالبي است که نشان از نارضايتي حضرت از عملکرد مردم کوفه دارد. ابن‌ابي‌الحديد در رابطه با صدور اين خطبه، چنين نقل مي كند:
بعد از جريان حكميت، بار ديگر امير مؤمنان عليه السلام براي نبرد با معاويه آماده شد. وقتي اين خبر به گوش معاويه رسيد، به وحشت افتاد و نيروهاي خود را براي مقابله با امام عليه السلام فرا خواند. اين وحشت زماني افزايش يافت كه خبر حركت علي عليه السلام از كوفه و عبورش از نخيله به گوش معاويه رسيد. معاويه براي ايجاد رعب و وحشت، ضحّاک بن قيس فهري را خواست و به او دستور داد به طرف كوفه حركت كند و هر كس را كه در اطاعت علي عليه السلام مي بيند، مورد هجوم قرار دهد و اموالشان را غارت كند. در هيچ جا توقف نكند. اگر روز را در شهري به سر مي برد، شب را در جايي ديگر باشد، ولي هرگز در برابر نيروهايي كه براي مقابله با او بسيج شده اند، مقاومت نكند.
ضحّاك، با حدود چهار هزار نفر نيرو حركت كرد و هر جا رسيد به قتل و غارت پرداخت و هر كس را در اطاعت امام عليه السّلام ديد كشت. به كاروان حاجيان خانه خدا حمله برد و آنها را غارت كرد. عمرو بن عميس ـ برادر زاده «عبد الله بن مسعود ـ را با گروهي از يارانش در نزديكي قطقطانه شهيد كرد. وقتي اين خبرها به امير مؤمنان علي عليه السلام رسيد، مردم را براي مقابله با اين تهاجم توأم با وحشي گري فرا خواند. هنگامي كه گروهي سستي نشان دادند، حضرت اين خطبه را ايراد فرمود. ۲
1.نهج‌البلاغة، خطبه ۲۹.
2.شرح نهج البلاغة، ج ۲، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۷.
