مصونیت از کوردلی (۳)
و لَا [تَبتَلِيَنّي] العَمى عَن سَبيلِك.[۱]
در تبیین این فراز نورانی، پس از بیان اینکه مراد از کوری، کوری باطنی است و عامل آن نیز، پیروی از هوای نفس است، می‌رسیم به این سؤال که مقصود از «راه خدا» چیست؟ که ممکن است انسان از رؤیت آن محروم شود.
پاسخ این سؤال در یک جمله این است که مقصود از «راه خدا»، راه درست زندگی و مسیر رسیدن به مقصدِ انسانیت است، همان «صراط مستقیمی» که مکرر در سوره حمد از خدا می‌خواهیم که ما را به آن هدایت کند: ﴿اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيم﴾.
در توضیح این مطلب می‌گوییم: «صراط مستقیم» در قرآن و روایات به چند معنا تفسیر شده است. یک معنای آن، «دین اسلام» است که در این آیه بدان اشاره شده است :
﴿قُلْ إِنَّنِي هَدانِي رَبِّي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ دِيناً قِيَماً مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾.[۲]
بگو: بى‌گمان پروردگارم مرا به راهى راست راهنمايى كرده است، به دينى استوار، آيين ابراهيمِ حق‌گرا و (او) از مشركان نبود.
دین قیم که همان دین اسلام است، دین همه انبیا و آیین ابراهیم (علیه السّلام) و همان راه راست است.
معنای دوم «صراط مستقیم»، «کتاب خدا» یعنی قرآن است. امیر المؤمنین (علیه السّلام) ـ طبق نقل ـ از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنین روایت فرموده:
الصِّرٰاطُ المُسْتقیمُ کِتٰابُ اللّٰـهِ تَعٰالیٰ.[۳]
راه راست، صراط مستقیم، کتاب خدا است.
سومین معنای «صراط مستقیم»، «راه معرفت خدا» است. از امام صادق (علیه السّلام)، در پاسخ سؤال از مفهوم «صراط» چنین نقل شده است:
هُوَ الطَّريقُ إلی مَعرِفَةِ اللّهِ عز و جل.[۴]
آن، راهى است به سوى شناخت خداوند عز و جل.
معنای چهارم «صراط مستقیم»، عبارت است از «راه محبت خدا». باز هم از امام صادق (علیه السّلام) در تفسیر ﴿اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيم﴾ نقل شده که فرمود:
أرشِدنا إِلَی الطَّريقِ المُستَقيمِ؛ أي أرشِدنا لِلُزومِ الطَّريقِ المُؤَدّي إِلَی مَحَبَّتِكَ و المُبَلِّغِ دينَكَ، و المانِعِ مِن أن نَتَّبِعَ أهواءَنا فَنَعطَبَ.[۵]
ما را به راه راست، هدايت كن. یعنی به راهى در آور كه به محبّت و آيين تو مى‌رساند و از پيروىِ هوايمان، باز مى‌دارد تا سقوط نكنيم.
معنایی دیگری نیز برای آن در روایات بیان شده که در جلسه آینده آنها را خواهیم خواند.
