پس از ظهور مكتب اخباري، آثار بسياري از سوي عالمان هر دو دسته در رد و قبول اين مکتب نوشته شده است. ملا محمد امين در دفاع از مکتب اخباري غير از الفوائد المدنية آثاري ديگر به فارسي و عربي، از جمله کتابي با نام الفوائد المکية نيز دارد. سيد نورالدين عاملي کتابي با نام الشواهد المکية در نقد الفوائد المدنية نوشته که در حاشيه اين کتاب به چاپ رسيده و در آن، سخت بر محمد امين استرآبادي تاخته است. ميرزا محمد اخباري استرآبادي نيز در دفاع از مباني اخباري‌گري آثاري تأليف کرده که از آن جمله کتابي با نام معاول العقول في قلع اساس الاصول است. شيخ آقابزرگ در الذريعه از رساله‌اي با نام الحق المبين في تصويب المجتهدين و تخطئة جهال الأخباريين از شيخ جعفر كاشف الغطاء خبر مي‌دهد. ۱ كساني كه اين كتاب را ديده‌اند، گفته‌اند كه در آن به هشتاد فرق ميان اين دو فرقه اشاره شده است. ۲ کاشف الغطاء همچنين رساله‌اي با نام کشف الغطاء عن معائب ميرزا محمد عدو العلماء تأليف کرد و آن را براي فتحعلي شاه فرستاد تا از حمايت از ميرزا محمد دست بردارد. ۳ به همين صورت در چند قرن اخير آثار متعددي در رد و قبول ديدگاه‌هاي اخباريان نوشته شده است.
در باره منشاء ظهور مكتب اخباري ديدگاه‌هايي وجود دارد. استاد مطهري از آية الله بروجردي نقل مي‌كند كه ممكن است ميان ظهور فلسفه حسي در اروپا و نهضت ضدعقلي اخباري‌گري ارتباطي وجود داشته باشد. ۴
برخي از محققان با توجه به تفاوت سال مرگ جان لاك، فيلسوف بزرگ تجربه‌گراي انگليسي، و محمد امين استرآبادي و نيز بعيد بودن انتقال افكار اروپاييان با توجه به شرايط آن روز جامعه اسلامي و ايران، چنين ارتباطي را بعيد دانسته‌اند. ۵ ديدگاه برخي از اهل نظر ـ كه بيشتر قابل قبول به نظر مي‌رسد ـ اين است كه ديدگاه‌هاي استرآبادي را با توجه به اقامتش در حرمين بيشتر مي‌توان متأثر از رويكرد ظاهريان از اهل سنت دانست كه در آن زمان در شبه جزيره عربستان فعاليت داشتند و ديدگاه‌هاي همينان بود كه بعدها به ظهور وهابيت منجر شد. ۶
از ديدگاه استاد مطهري، گرچه گاه يك مكتب از نظر شعارهايش از بين مي‌رود، ولي روح آن به حيات خود ادامه مي‌دهد. ۷ بر همين اساس، به نظر ايشان فکر اخباري‌گري هنوز از بين نرفته و بقاياي آن را در بسياري از مجتهدان نيز مي‌توان جستجو کرد. ۸
يکي از جهات مغفول مکتب اخباري، تأثيرات و ابعاد اجتماعي و سياسي اين مکتب است. برخي از محققان ارتباط دولت نوپاي صفوي را با نهضت اخباريان جديد بررسي كرده‌اند، ۹ اما هنوز جاي تحقيقات
1..۱ الذريعة، ج۷، ص۳۷.
2..۱ مصادر الاستنباط بين الاصوليين و الاخباريين، ص۶۶.
3.دايرة المعارف بزرگ اسلامي، ج۷، ص۱۶۱.
4.مجموعه آثار، ج۲۱، ص۱۱۰ ـ ۱۰۹.
5.نظرية السنة في الفكر الامامي الشيعي، ص۲۳۷ ـ ۲۳۶.
6.دايرة المعارف تشيع، ج۲، ص۱۳ ـ ۱۲؛ دائرة المعارف الإسلامية الشيعية، ج۳، ص۴۳.
7.مجموعه آثار، ج۱۶، ص۳۰۵.
8.همان، ج۲۱، ص۱۰۹.
9.نظرية السنة في الفكر الامامي الشيعي، ص۲۳۶ ـ ۲۳۴؛ دائرة المعارف الإسلامية الشيعية، ج۳، ص۴۳ ـ ۴۶.
