عَلَي اُمَّتِي أربَعينَ حَديثاً يَنفَعُهُمُ اللهُ عزَّ وَ جلَّ بِها، قيلَ لَهُ: أُدخل مِن اَي اَبوابِ الجَنَّةِ شِئتَ». 1
بررسي سلسله سند حديث اربعين
اصحاب و ياران پيامبراكرم صلي الله عليه و آله و ائمه عليهم السلام براي جلوگيري از دستبرد در ميراث نبوي، احاديث را هنگام نقل براي ديگران، با اسناد و ذكر واسطه‌ها و طرق تحمل حديث بازگو مي كردند. در دوره هاي بعد، محدّثان از طريق بررسي سلسله سند احاديث، به صحّت و سقم احاديث پي مي بردند. از اين‌روي، ذكر سلسله سند حديث اهميت كليدي يافت.
باتوجه به اهميّت سلسله سند حديث و ارتباط مستقيم آن با صحّت و سقم حديث، شايسته است قبل از شروع به شرح و توضيح حديث اربعين، به بررسي رجالي سلسله سند آن بپردازيم و سپس به تبيين و تشريح آن روي آوريم.
نخست، اقوال محدثان و حديث‌پژوهان را در باره ميزان اعتبار اين حديث ذكر مي كنيم و سپس نظر خويش را نيز بيان خواهيم كرد.
شيخ شهاب الدين در كتاب اربعينش بعد از نقل طرق اين حديث از عامّه مي گويد: حفاظ متفق القول‌اند كه اين حديث ضعيف است؛ گرچه طرق آن زياد است.
حافظ ابوعلي سعيد بن سكن مي گويد: اين حديث از پيامبر صلي الله عليه و آله از طريقي كه صحيح باشد، به ما نرسيده است.
حافظ دارقطني گفته: كليه طرق و اسناد اين حديث، ضعيف است. ۲
عبدالقادر رهاوي: تمامي طرق آن ضعيف است؛ زيرا در هر طريقي شخص مجهول و يا ضعيف وجود دارد كه موجب ضعف آن طريقه مي گردد. ۳
حافظ ابن حجر گفته كه من طريقه هاي اين حديث را در جزئي جمع آوري نمودم، ولي هيچ يك از طرق مزبور خالي از ضعف و علت نيست.
بيهقي نيز گفته است که متن اين حديث مشهور است، ولي اسناد صحيحي ندارد.
ابن عساكر هم معتقد است كه اسناد حديث اربعين محل سخن است. ۴
امام نووي مي گويد: علماي حديث بر ضعيف بودن اين حديث اتفاق دارند و ليكن همين علما بر جواز عمل به حديث ضعيف در فضايل اعمال نيز اتفاق دارند. ۵
علامه محمّد باقر مجلسي در يک کتابش، سلسله سند حديث اربعين در كتاب الكافي را ضعيف دانسته ۶ و در بحار الأنوار مضمون آن را مشهور مستفيض بين عامّه و خاصه دانسته و ادعا كرده است كه عده اي هم به تواتر آن معتقدند. ۷
1.حلية الأولياء و طبقات الأصفياء، ج۴، ص۱۸۹.
2.العلل الوارده في الاحاديث النبوية، ج۶، ص۳۴.
3.الأربعون حديثاً، ص۶.
4.الاربعين البلدانية، ص۴۳.
5.الأربعين النووية، ص۱۴.
6.مرآة العقول، ج۱، ص۱۶۵.
7.بحار الأنوار، ج۲، ص۱۵۶.
