قابل توجه است که در بعضي روايات به جاي «علي اُمّتي»، «من امّتي» نقل شده است. ^۱ اما بعضي معتقدند كه «علي» در اين حديث به معناي «مِنْ» است؛ چنان كه در آيه مباركه الَّذين اِذا اكْتالُوا عَلَي النّاسِ يَسْتَوْفُونَ^۲ همين احتمال داده شده است كه به معناي «من الناس» است. ^۳
شيخ بهايي دو احتمال ديگر را ذكر نموده و گفته است:
«علي» به معناي «مِن ابتدا» باشد؛ يعني: «كسي كه حفظ كند و فراگيرد از امّتِ اجابت من، نه از جمعي كه به حِلْيه اسلام مُحَلَّي نباشند»؛ چه ايشان را قابليّت آن نيست كه از ايشان اخذ حديث نمايند. اگر گويند: بنا بر اين لازم مي آيد حديثي كه از پيغمبر صلي الله عليه و آله فراگرفته شده بيرون رود؛ چرا كه بر آن صادق نمي آيد كه از امّت فراگرفته شده است. جوابش آن است كه: حكم آن به قياس به طريق أولي معلوم مي شود؛ چه هرگاه حديثي كه از امّت فراگرفته شود بر حفظ آن، اين ثواب مترتّب باشد بر حفظ حديثي كه از پيغمبر صلي الله عليه و آله شنيده شده باشد، به طريق أولي مترتّب خواهد بود. و مي تواند بود كه به معناي «مِنِ تبيين» باشد؛ يعني «كسي كه حفظ كند و از امّت اجابت من باشد»، يعني: عروس اعتقاد را به زيور اسلام آراسته باشد. واللَّه أعلم. ^۴

معناي واژه اربعين

مسأله مهمّ در اين حديث شناخت حكمت عدد چهل است. از آنجايي که روايات زيادي بر اين عدد تأكيد دارند و همچنين آداب و رسوم بي‌شماري بر پايه آن استوار است، لذا اين عدد داراي خصوصيّت منحصر به فردي است كه باعث برتري آن در ميان اعداد شده است و اين مسأله بي انگيزه و بي جهت نيست.
هرچند مي توان گفت كه منظور از «اربعين» در اين حديث، همان عدد «چهل» است، ولي باتوجه به مطالب گذشته در باره اين عدد و اهميّت كيفي آن، كمال و كثرت، بيشتر مصداق پيدا مي كند. منظور پيامبر صلي الله عليه و آله از ذكر عدد «اربعين» پرداختن به ويژگي‌هاي كمّي نبوده است، بلكه اهميّت دادن به كيفيّت است. مجموعه كاملي از احاديث كه در حفظ و گسترش اسلام نقشي داشته باشند به طوري كه حاجت‌ها و نيازهاي مردم را در هر عصري پاسخگو باشند، مورد نظر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله است؛ چرا كه دست پيدا كردن به مقام فقاهت، فقط از طريق حفظ چهل حديث مبالغه آميز است و مقامِ فقاهت كه در پي تلاش و كوشش فرد در طول ساليان درازي حاصل مي گردد، فراتر از آن است كه كسي با حفظ چهل حديث به آن دست پيدا كند.
در ميان اعداد، عددي كه نشانگر «كمال» است، عدد چهل است. و اين كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله در باره حفظ احاديث به عدد چهل اشاره نموده است، از آن رو است كه اين عدد نمودار «كمال» است، لذا از اين عدد براي تبيين مراد خود استفاده نموده است. با توجه به اين توضيح، مي توان ادّعا نمود، همان طور كه يك فقيه در حفظ و گسترش اسلام و ارتقاي سطح بينش اسلامي مردم نقش بسزايي دارد، نيز كسي كه مجموعه كاملي از احاديث را حفظ مي نمايد از اهميّت والايي برخوردار است بطوريكه مي توان او را تا