سطح يك فقيه بالابرد. خلاصه اينكه «چهل» نماينده «كمال» است و منظور پيامبر «كمال» بوده است نه چهل.

معناي واژه حديث

«حديث» در لغت عرب به معناي سخن است و سخن را از اين جهت حديث مي گويند كه حرف حرف، و كلمه كلمه حادث مي شود. اما در اصطلاح، كلامي است كه از قول يا فعل و يا تقرير معصوم حكايت كند. ^۱

معناي ممّا يحتاجون اليه في أمر دينهم

يعني از احاديثي كه امّت را در امر دين خود به آن احتياج باشد؛ مثل احاديثي كه در باب قيامت و معاد و بهشت و دوزخ و عذاب قبر و امثال آن از اعتقاديّات است. يا در مادّه نماز و روزه و زكات و حجّ و جهاد و أشباه آن از عبادات نه از احاديثي كه تعلّق به امور دنيا داشته باشد؛ مثل حديثي كه در باب وسعت رزق و ظفر بر دشمن و دفع مكايد او و مانند آن روايت شده باشد، گاهي كه غرض ديني به آن تعلّق نگيرد. ^۲
علامه مجلسي در بحار الأنوار در اين باره گفته است:
ظاهر اكثر روايات، نشان‌گر تخصيص اربعين به احاديث مربوط به اصول عقايد و عبادات است و از ظاهر بعضي روايات برمي آيد كه حوزه اين احاديث، به اصول عقايد و عبادات قلبي و بدني و خصال و افعال نيكو محدود مي شود و مسائل مربوط به معاملات و احكام از اين دايره خارج است. ^۳
بعضي دايره اين احاديث را بسيار وسيع گرفته اند؛ به طوري كه احاديث احكام، احاديث صحيح، احاديث مربوط به آداب نفس، احاديث مربوط به معاملات را نيز شامل مي شود. ^۴
بعضي را اعتقاد بر اين است كه مراد از حفظ چهل حديث، چهل حديث در مناقب اميرالمؤمنين علي بن ابي‌طالب عليه السلام و اهل بيت عليهم السلام است. ^۵
بنا بر اين، فقيه و عالم برانگيخته شدنِ حافظِ چهل حديث در روز قيامت، بدين معناست كه چنين شخصي در روز رستاخيز محشور مي شود؛ در حالي كه صاحب بصيرت و بينش در دين خويش است؛ بصيرتي كه بر اثر تدبّر در احاديث مربوط به امور دين (از عقايد و عبادات قلبي و بدني و اتصاف به صفات حميده و اخلاق شايسته و عمل به آنها) پديدآمده است و يا بدين معناست كه خداوند براي چنين كسي توفيق آن را مي دهد كه در رديف فقهاي عالم و عامل قرارگيرد.