همچنان كه شاعري آن را صفت جيش قرار داده و گفته است:
قد يضرب الجيشَ الخميسَ الأزوَرا. ۱
بعضي هم گفته‌اند لشكر را از آن رو خميس ناميده‌اند كه غنايم جنگي را براي لشكر پنج قسمت(تخميس) مي‌كنند؛ چنان كه عدي بن حاتم گفته است:
«رَبَعتُ في الجاهليه و خَمَستُ في الاسلام»؛ يعني در هر دو حالت سپاه را فرماندهي كردم؛ زيرا امير لشكر در جاهليت يك چهارم غنيمت را مي‌گرفت و چون اسلام آمد، آن را به يك پنجم تقليل داد و براي آن مصارفي معين كرد. به همان سان كه وقتي ربع يا خمس اموال گروهي را بگيرند، گويند: رَبَعتُ القوم و خَمَستُهم. ۲
اما كلباسي اين وجه را ضعيف شمرده و گفته است:
به مناسبت يك امر شرعي نمي‌توان لغت ساخت (لامجال لوضع اللفظ اللغوي بمناسبة امر شرعي). مگر آن که مراد از تخميس غنايم، تخميس آن به نسبت دسته‌هاي پنج گانه لشكر باشد؛ نه پنج قسمت كردن آن بر اساس خمس شرعي. ۳
1.الصحاح، ماده خمس. بنا بر اين، اين كه يكي از معاصران نوشته است: شرطه الخميس به پنج دسته (مقدمه، ساقه، ميمنه، ميسره و قلب) تقسيم مي‌شدند (هامش كتاب عجائب احكام اميرالمؤمنين، فارس حسون كريم، ص۱۱۴)، سخن درستي به نظر نمي رسد.
2.االنهايه، ذيل مدخل خمس.
3.الرسائل الرجالية، ج۳، ص۳۷.
