تعداد مدارس شهرهاي خراسان (قرن چهارم تا هفتم هجري)

با توجّه به جدول، به اين نتيجه مي‌رسيم که نيشابور، با 64 مدرسه، بالاترين تعداد مدارس را در فاصله قرون چهارم تا هفتم هجري داشته است. از آمار جدول چنين بر مي‌آيد که نيشابور، مهد نخستين مدارس خراسان به تدريج مرکزيت علمي و مذهبي يافته بود. مرکزيت سياسي اين شهر در دوران طاهريان و انتقال دانشمندان بزرگ در علوم گوناگون از بغداد به خراسان، زمينه‌هاي اين امر را فراهم آورده بود. سکونت و تدريس علماي بزرگ مذاهب اهل سنّت، بويژه شافعيان و کرّاميان در نيشابور، مايه‌هاي علمي چنين امري را فراهم مي‌کرد. ^۱
برخي از مهم‌ترين اين مدارس عبارت‌اند از:
مدرسة استاد ابو اسحاق اسفرايني، مدرسه بيهقيه (يا مدرسه کوي سيار نيشابور)، مدرسه‌اي (مسجد) که شيخ ابومحمد عبدالله جويني (پدر امام الحرمين) (م438ق) در نيشابور ساخت که در اين مدرسه مجلس مناظره و تعليم داشت، مدرسة امام عبدا.. حکيمي، مدرسه «صابوني» که حدود سال440ق، توسط ابوعثمان صابوني، ملقّب به شيخ الاسلام ساخته شد، مدرسة ابو القاسم عبدالعزيزبن يوسف بيهقي، دانشمند معروف قرن ششم براي حنفيان، مدرسة ابو الحسن ضايي واعظ نيشابور(م416ق) براي فرقه شافعيه، واقع در نوکوي نيشابور، مدرسة ابوعسکر عبدالله مطوّعي و ابوسهل مطوّعي، در محله شادراه نيشابور، مدرسة امام علي بن عبدالله بن احمد نيشابوري مشهور به ابن ابي الطيب (م418ق) در کوي اسپريس نيشابور، مدرسة امام ابو القاسم قشيري، مدرسه سراجين، مدرسة ابو سعد استرآبادي، مدرسه حسان (حسان بن محمد قرشي270 ـ 349ق)، مدرسـه محمدبن عبدالله حمشـاد (316 ـ 388ق)، مدرسه ابن حيان تميمـي (م354ق)، مدرسه ابوبکر تميمـي (349 ـ 430ق)، مدرسه قطّان نيشابـوري (قبل از 405ق)، متعلّق به ابراهيم بن محمودبن حمزه، مدرسه ابن رضوان نيشابوري، مدرسه سهل صعلوکي (تأسيس404ق)، مدرسه ابوبکر، مدرسه مشطي (قبل از444ق)، مدرسه بسطاميه (قبل از 405ق)، مدرسه