137
مباني حجيّت آراي رجالي

نياورده ام ؛ يعنى افرادى كه نام آنها ذكر شده ، ولى در روايت كردن ، معروف نيستند و به نقل حديث و دانش ، شهرت ندارند . من اين كتاب را كامل الزيارات نام نهادم . ۱
كسانى كه به اين عبارت ها براى اثبات موثّق بودن راويان كتاب كامل الزيارات استدلال كرده اند ، به اين قسمت تمسّك جسته اند كه : «لكن ما وقع لنا من جهة الثقات من أصحابنا» .
گفته اند ابن قولويه در اين جمله بر ثقه بودن همه راويان مندرج در كتاب خود ، شهادت داده است . ۲ غالب كسانى كه با اين برداشت مخالفت ورزيده اند ، تلاش كرده اند عموميت آن را نسبت به راويان با واسطه رد كنند . دليل عمده اينان ، وجود راويان با واسطه اى است كه قطعا ضعيف اند و نمى توانند مورد استرحام (طلب رحمت) ابن قولويه قرار گيرند . به علاوه ، آن چنان كه وى توصيف كرده ، مشهور به حديث و علم نيستند . ۳ پس از اين اشكال با تأييد اصل ادّعا نسبت به راويان بى واسطه ، آن راويان را شمارش كرده اند . ۴
آنچه با توجّه به مجموعه سخنى كه از ابن قولويه نقل كرديم ، به نظر مى رسد اين كه اساسا دلالتى در سخن او بر توثيق راويان كتاب وجود ندارد تا بحث كنيم كه مراد او راويان بى واسطه بوده يا راويان با واسطه را هم شامل مى شود . توضيح اين كه وى قبل و بعد از اين قسمت كه مورد استدلال واقع شده : «وقد علمنا ... من جهة الثقات من أصحابنا ـ رحمهم اللّه ـ » بيان مى كند كه در كتاب ، چه روايت هايى را نقل كرده است . قبل از آن مى گويد فقط احاديث امامان معصوم عليهم السلام را در كتاب نقل كرده و از غير ايشان نقل نكرده است . سپس استدلال مى آورد كه چرا چنين كرده و مى گويد :

1.در ترجمه نكات قابل بحث و توضيحى وجود دارد كه در ادامه مى آيد .

2.وسائل الشيعة ، ج۲۰ ، ص۶۸ ؛ معجم رجال الحديث ، ج۱ ، ص۵۰ .

3.كلّيات فى علم الرجال ، ص۳۰۰ ـ ۲۲۹ ، بحوث فى علم الرجال ، ص۵۵ .

4.همان منابع . نيز ، ر . ك : مستدرك الوسائل ، ج۳ ، ص۵۲۳ .


مباني حجيّت آراي رجالي
136

اصل استفاده توثيق از سخن ابن قولويه ايجاد شكّ و ترديد كرده اند . ۱ اين ترديد ، بلكه مخالفت با نظر قبلى خود را در پاورقى اين كتاب آورده است .براى بررسى اين اقوال ، ابتدا اصل سخن را نقل مى كنيم :
... وإنّما دعاني إلى تصنيف كتابي هذا مسألتك وتَردادُك القول على مرّة بعد أخرى تسألني ذلك ... فاشغلتُ الفكر فيه وصرفت الهمَّ إليه وسألت اللّه ـ تبارك وتعالى ـ العون عليه حتى أخرجته وجمعته عن الأئمة ـ صلوات اللّه عليهم أجمعين ـ من أحاديثهم ولم أخرج فيه حديثا روى عن غيرهم إذ كان فيما رُوِّينا عنهم من حديثهم ـ صلوات اللّه عليهم ـ كفاية عن حديث غيرهم ، وقد علمنا إنّا لا نحيط بجميع ما روى عنهم في هذا المعنى ولا في غيره ، لكن ما وقع لنا من جهة الثقات من أصحابنا ـ رحمهم اللّه [ برحمته ] ـ ولا أخرجت فيه حديثا روى عن الشذاذ من الرجال يؤثر [ باثر ۲ ] ذلك عنهم عليهم السلامالمذكورين غير المعروفين بالرواية ، المشهورين بالحديث والعلم وسميّته كتاب كامل الزيارات . ۳
... آنچه مرا به نگارش اين كتاب وا داشت ، درخواست و اصرار پى در پى تو بود ... از همين رو ، انديشه خود را در آن متمركز كردم و بر آن همّت گماردم و از خداوند ـ تبارك و تعالى ـ كمك خواستم تا اين كه آن را گِرد آوردم و سرشار از روايات امامان معصوم عليهم السلامساختم و هيچ روايتى از غير امامان در آن نياوردم ؛ زيرا روايت هاى معصومان عليهم السلام ما را از روايت هاى ديگران بى نياز مى سازد . اين درحالى است كه مى دانيم ما بر همه آنچه از معصومان عليهم السلام در موضوع اين كتاب و ساير موضوعات نقل شده ، احاطه نداريم ، ولى بر آنچه از موثّقان از اصحاب ما ـ كه درود خدا بر آنها باد ـ در دسترس است ، احاطه داريم ، ومن در اين كتاب حديثى كه از افراد كم حديث نقل شده باشد و سخنى را از معصومان عليهم السلامنقل كرده باشد ،

1.بحوث في علم الرجال ، ص۵۷ .

2.مستدرك الوسائل ، ج۳ ، ص۵۲۳ .

3.كامل الزيارات ، ص «يه» ۱۵ .

  • نام منبع :
    مباني حجيّت آراي رجالي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 44602
صفحه از 255
پرینت  ارسال به