187
مباني حجيّت آراي رجالي

به شانزده دسته تقسيم كرده اند كه البته به نظر ايشان ، فقط دسته شانزدهم بر مطلوب دلالت دارد ۱ كه در ادامه ، برخى از روايات اين دسته را نقل مى كنيم .
از ميان اين اخبار ، تنها دو روايت ، دربر دارنده موضوع بحث ماست . دلالت اين دو روايت به گونه اى است كه مى تواند بيان كننده اعتبار خبر واحد در ارائه اوصاف و احوال راويان هم باشد . البته رواياتى نيز وجود دارند كه به آنها بر حجّيت خبر واحد در همه موضوعات شرعى ، يعنى موضوعاتى كه اثر شرعى بر آنها بار مى شود (از جمله موضوع اوصاف و احوال راويان) تمسّك شده است كه آنها نيز در ادامه همين دو روايت خواهند آمد . در اين جا با رعايت اختصار به دو روايت يادشده و رواياتى كه در اثبات حجّيت خبر واحد در موضوعات استدلال شده ، مى پردازيم .

اوّل : روايت حِمْيَرى

روايت نسبتا مفصّلى است با سندى قابل اعتماد . ۲ برخى ادّعاى قطع يا اطمينان به صدور اين روايت كرده اند و تلاش كرده اند مقدّمات حصول آن را براى خواننده خود هم فراهم آورند . ۳ ثمره ادّعاى قطع يا اطمينان به صدور روايت ، يعنى فراتر از صِرف حجّيت ، در اين است كه با چنين قطع يا اطمينانى در چنبره دور استدلال به خبر واحد براى حجّيت خبر واحد ، گرفتار نمى آييم . در واقع ، دور ، يكى از اشكال هاى مهم در اثبات حجّيت خبر واحد به روايات است كه اصوليان تلاش كرده اند با تمسّك جستن به تواتر روايات يا وجوهى ديگر ، از آن رهايى يابند . ۴
در قسمتى از روايت فوق ، راوى از امام هادى عليه السلام مى پرسد : «من أُعامل أو عمّن

1.مباحث الأصول ، ص ۴۸۴ ـ ۵۰۱ (الجزء الثانى من القسم الثانى) .

2.جامع أحاديث الشيعة ، ج۱ ، ص۲۶۹ .

3.همان ، ص۵۰۵ به بعد .

4.الرسائل ، ص۸۴ به بعد ؛ كفاية الأصول ، ج۲ ، ص۹۷ ؛ فوائد الأصول ، ج۲ ، ص۱۸۹ به بعد ؛ مصباح الأصول ، ج۲ ، ص۱۹۱ به بعد ؛ أنوار الهداية ، ج۱ ، ص۳۱۰ به بعد .


مباني حجيّت آراي رجالي
186

گردد ، ولى اصل دلالت آن تمام به نظر نمى رسد .

دوم : آيه اُذُن

تقرير دلالت اين آيه بر حجّيت خبر واحد ، قبلاً گذشت . بر اين تقرير ، اشكالاتى وارد شده است . برخى از اصوليان نيز ظاهرا به دليل اين كه ناتمامى دلالت آيه بر مطلوب با اندكى تأمّل روشن است ، به آن نپرداخته اند . ۱
شيخ انصارى دو اشكال بر دلالت آيه وارد مى كند : اوّل اين كه معناى اُذُن ، كسى است كه آنچه را مى شنود ، سريعا تصديق و باور مى كند ، نه اين كه تعبّدا بدان عمل كند . دوم اين كه مراد از تصديق در اين جا اين نيست كه همه آثار واقع را بر آنچه مى شنود ، بار كند ؛ زيرا در آيه ، ستايش پيامبر اكرم به اين وصف ، به عنوان خير و رحمت براى مردم تلقّى شده است . اگر به هر چه مى شنود ، ترتيب آثار واقع بدهد ، خير و رحمت براى همه نمى شود ، مثل اين كه كسى خبر از ارتكاب جرم ديگرى دهد ؛ اگر به صِرف شنيدن اين خبر ، پيامبر اكرم مجازات را اجرا كند ، رحمت و خير براى همه نمى شود . پس مراد اين است كه پيامبر اكرم به مردم خوش بين است و در برابر خبر دادن آنها با انكار و تكذيب برخورد نمى كند . ۲
2 . روايات
براى حجّيت خبر واحد به روايات فراوانى استدلال شده است . ۳ در جامع أحاديث الشيعة ـ كه ظاهرا كوشش بر جمع آورى همه اين روايات شده است ـ 126 روايت از منابع مختلف گِرد آمده است . ۴
برخى از اصوليان معاصر ، اين روايات را

1.مانند : محقّق نايينى در فوائد الأصول و شهيد صدر در مباحث الأصول .

2.الرسائل ، ص۸۴ به بعد ؛ كفاية الأصول ، ج۲ ، ص۹۷ ؛ فوائد الأصول ، ج۳ ، ص۱۸۹به بعد ؛ نهاية الأفكار ، ص۱۳۲ به بعد (القسم الاوّل من جزء الثالث) ، مصباح الأصول ، ج۲ ، ص۱۹۱ به بعد ؛ أنوار الهداية ، ج۱ ، ص۳۱۰ به بعد .

3.الرسائل ، ص۸۳ . نيز ، ر .ك : كفاية الأصول ، ج۲ ، ص۹۶ ؛ نهاية الافكار ، ص۱۳۱ (القسم الأول من الجزء الثالث) ؛ مصباح الأصول ، ج۲ ، ص۱۹۰ .

4.جامع أحاديث الشيعة ، ج ۱ ، ص ۲۶۹ ـ ۳۰۷ .

  • نام منبع :
    مباني حجيّت آراي رجالي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 44835
صفحه از 255
پرینت  ارسال به