193
مباني حجيّت آراي رجالي

ساير اصوليان متأخّر به اين مهم پرداخته اند و با دلايل كافى ، امضا يا عدم نهى شارع و درنتيجه ، حجّيت خبر واحد را به سيره عقلا اثبات كرده اند . ۱
مطلب ديگرى كه در مبحث حجّيت خبر واحد در موضوعاتْ در فقه به آن پرداخته شده است ، رواياتى است كه ممكن است از آنها استفاده منع از اعتبار سيره عقلا در خبر دادن از موضوعات شود . ۲ در اين روايات ، در واقع از اصل حجّيت خبر واحد ، منعى صورت نگرفته است . ۳ آنچه ممكن است استفاده شود ، اين است كه در اثبات موضوعات شرعى ، تعدّد و يا عدالت خبر دهنده ، شرط است .
پس از فراغ از اصل حجّيت خبر واحد در موضوعات به طور كلّى و حجّيت آن در اثبات اوصاف و احوال راويان به طور خاص ، به شرايط آن در چارچوب موضوع تحقيق ، خواهيم پرداخت . اين موضوع ، يعنى اصل حجّيت خبر واحد ، مخصوصا با تكيه بر روايات پيش گفته و سيره عقلايى ، با فراگير بودن آن نسبت به خبر دادن از اوصاف و احوال راويان تا اين جا به دست آمد .

4 . شرايط حجّيت خبر واحد

در باره شرايط خبر واحد حجّت ، با وجود اهمّيت زيادى كه دارد ، در غالب كتاب هاى اصولى بحث منقّح و مستقلّى صورت نگرفته است . فقط در ذيل برخى از ادلّه به اين كه تا چه اندازه و با چه شرايطى بر حجّيت خبر واحد دلالت مى كند ، مطالبى ارائه شده است . ۴ البته از لا به لاى مباحثى كه در ادلّه حجّيت آورده اند ، مى توان شرايطى را هم به دست آورد . اين درباره شرايط عام حجّيت خبر واحد است .
امّا درباره خبر واحد در موضوعات نيز شرايط خاصّى مورد بحث است . تعدّد

1.همان جا .

2.بحوث فى شرح العروة الوثقى ، ج۲ ، ص۹۰ .

3.براى نمونه ، ر .ك : الرسائل ، ص۸۴ .


مباني حجيّت آراي رجالي
192

در اين روايت ، خبر مرد ، زن يا خادم درباره مردى كه از دنيا رفته و در حال حيات خود ، چيزى براى كنيز صاحب فرزند خود قرار داده است ، به شرط اين كه در اخبار خود متّهم نباشند ، حجّت دانسته شده است :
... تقبل على ذلك شهادة الرجل والمرأة والخادم غير المتهمين . ۱
بنا بر الغاى خصوصيت از مورد ، قدر متيقّن اين است كه از روايت ، حجّيت خبر ثقه ثابت مى شود .

3 . سيره

براى اثبات حجّيت خبر واحد ، هم به سيره متشرّعان تمسّك شده و هم به سيره عقلا . ۲ سيره متشرعان را به عنوان وجهى از وجوه مختلف اجماع ، تقرير كرده اند . ۳
پيش از اين گفتيم كه اجماع را نمى توان از ادلّه قابل بحث در اين جا دانست ، زيرا حتّى با فرض حجّيت اجماع ، قدر متيقّن از آن ، همان حجّيت خبر واحد در خبر دادن از احكام است ؛ نه موضوعات ۴ يا موضوع خاص چون اوصاف و احوال راويان .
امّا سيره عقلا كه نزد برخى از اصوليان عمده دلايل در باب حجّيت خبر واحد است ، ۵ در اين جا قابل استدلال است . توضيح اين كه در سيره عقلا ، حجّيت و اعتبار خبر واحد (با هر شرطى كه گفته شود) به خبر دادن از احكام شرعى اختصاص ندارد . امّا نكته اى كه در اين جا توجّه اصوليان را برانگيخته است ، امضاى شرعى يا بازنداشتن شارع از اين سيره است . شيخ انصارى ، آخوند خراسانى و

1.جامع أحاديث الشيعة ، ج۲۴ ، ص۳۱۲ .

2.الرسائل ، ص۹۹ به بعد ؛ كفاية الأصول ، ج۲ ، ص۹۸ به بعد ؛ فوائد الأصول ، ج۳ ، ص۱۹۴ به بعد ؛ نهاية الأفكار ، ص۱۳۷ به بعد (القسم الأول من الجزء الثالث) .

3.همان منابع .

4.بحوث فى شرح العروة الوثقى ، ج۲ ، ص۹۳ .

5.فوائد الأصول ، ج۳ ، ص۱۹۴ ؛ أنوار الهداية ، ج۱ ، ص۳۱۳ ؛ مصباح الأصول ، ج۲ ، ص ۱۹۶ ، ۱۹۷ و۲۰۰ . صاحب كفاية الأصول نيز اين دليل را پذيرفته است . (الرسائل ، ص۱۰۰ ؛ كفاية الأصول ، ج۲ ، ص۹۸)

  • نام منبع :
    مباني حجيّت آراي رجالي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 44721
صفحه از 255
پرینت  ارسال به