43
مباني حجيّت آراي رجالي

اين روايت نيز مؤيّدى است بر معمول بودن ارزشگذارى حديث در عصر معصومان عليهم السلام بر پايه تأييد يا ردّ كتاب .

5 ـ 1 . ارزشگذارى هنگام تعارض روايات

آنچه تاكنون به عنوان موارد ارزشگذارى حديث در عصر ائمه عليهم السلام بيان شد ، ناظر به صدور هر روايت بدون در نظر گرفتن فرض تعارض آن با روايت ديگر بود ؛ امّا موارد فراوانى هم در روايات معصومان عليهم السلام نقل شده كه ناظر به ارزشگذارى روايات به هنگام تعارض است . اين روايات را علماى دانش اصول در باب تعارض ، نقل و بررسى كرده اند . معيارهاى موجود در اين روايات ، برخى به صفات راويان مانند عدالت ، فقاهت ، صداقت و وَرَع مربوط مى شود ، برخى به شهرت در نقل روايت ، برخى به موافقت با قرآن و سنّت ، برخى به مخالفت با عامّه ، و برخى به مخالفت با تمايل حاكمان و قاضيان نامشروع . ۱
درباره صفات راويان ، چون اصل اين صفات در آنها براى اصل حجّيت (بدون در نظر گرفتن حالت تعارض) روايت ، مفروض گرفته شده ، به برترى راويان روايت هاى متعارض تكيه شده است ؛ يعنى عادل تر بودن ، فقيه تر بودن ، صادق تر بودن و با وَرَع تر بودن راوى در يك طرف تعارض ، موجب ترجيح آن دانسته شده است .
معيارهاى ترجيح روايات متعارض ، در برخى روايات با ترتيب خاصّى آمده است . براى مثال در برخى روايات تطبيق معيار مشهور بودن يكى نسبت به ديگرى قبل از تطبيق معيار موافقت با قرآن ، و موافقت با قرآن قبل از مخالفت با عامّه (اهل سنّت) ذكر شده است . ۲

1.جامع أحاديث الشيعة ، ج۱ ، ص۳۰۸ .

2.همان جا . ساير روايات مربوط را هم در همين منبع (تا ص ۳۲۶) بنگريد .


مباني حجيّت آراي رجالي
42

تأييد مذكور در روايت ، مستقلاً به خود كتاب مربوط مى شود . نهايت آن كه در ضمن آن ، تمجيدى هم از نويسنده كتاب شده است . ۱
5 . از سيّد بن طاووس در فلاح السائل (با سند) نقل شده كه احمد بن عبد اللّه بن خانبه ، كتاب خود را بر امام حسن عسكرى عليه السلام عرضه كرد و حضرت فرمود : «صحيح است . به آن عمل كنيد» . ۲
6 . در روايتى كه به نقل از حسين بن روح ، وكيل حضرت حجّت(عج) درباره كتاب هاى ابن ابى العزاقر ، معروف به شَلْمَغانى نقل شده ، ظاهرا آمده است كه بعد از مذمّت ها و لعن هايى كه از جانب حضرت درباره اين شخص نقل شد ، در باره كتاب هاى فراوان او از حضرت پرسش شد . طبق اين نقل ، پاسخ ايشان اين بوده است :

۰.أقول فيها ما قاله أبو محمّد الحسن بن على ـ صلوات اللّه عليهما ـ وقد سئل عن كتب بنى فضّال . فقالوا : كيف نعمل بكتبهم وبيوتنا منها ملأ ؟ فقال عليه السلام : خذوا بما رووا وذروا ما رأوا . ۳

۰.درباره اين [ كتاب ها ] همان را مى گويم كه حسن بن على (امام عسكرى) ـ صلوات اللّه عليهما ـ به هنگام پرسش از كتاب هاى بنى فضّال گفته است . پرسش كنندگان گفتند : با كتاب هاى ايشان چه كنيم ، در حالى كه خانه هاى ما از آنها پُر است؟ فرمود : آنچه را روايت كرده اند ، بگيريد و آنچه را نظر داده اند ، رها كنيد .

1.مؤيّد اين برداشت ، نقلى است كه در رجال الكشّى آمده و در آن ، صريحا خود كتاب موردتأييد قرار گرفته است : « ... أدخلت كتاب يوم وليلة الذي ألّفه يونس بن عبد الرحمان على أبي الحسن العسكري عليه السلام فنظر فيه وتصفّحه كلّه ، ثم قال : هذا دينى ودين آبائى وهو الحق كلّه ؛ كتاب يوم وليلة نوشته يونس بن عبد الرحمان را به امام حسن عسكرى عليه السلام نشان دادم . به آن نظر انداخت و همه آن را ورق زد . سپس فرمود : اين دين من و دين پدران من است و همه آن حق است» (اختيار معرفة الرجال ، ج۲ ، ص۷۸۰) . البته سند اين نقل ، قابل اعتماد نيست . لذا مى تواند مؤيّد باشد .

2.جامع أحاديث الشيعة ، ج۱ ، ص۲۷۸ .

3.بحار الأنوار ، ج۲ ، ص۲۵۲ ؛ جامع أحاديث الشيعة ، ج۱ ، ص۲۷۹ ؛ الغيبة ، الطوسى ، ص۲۳۹ .

  • نام منبع :
    مباني حجيّت آراي رجالي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 43926
صفحه از 255
پرینت  ارسال به